De meest verspreide leugen op het internet is 'Ik heb de algemene voorwaarden gelezen'.

We klikken met liefde op het woordje 'ja', of 'akkoord', om door te kunnen. Maar dit akkoord slaat natuurlijk nergens op. De algemene voorwaarden van technologiebedrijven zijn niet geschreven op leesbaarheid, maar op maximale speelruimte en juridische onaantastbaarheid voor de verstrekker. Naar de letter van de wet kan iedere onderneming of overheid na die klik zijn gang gaan met je gebruikersgegevens. Zo ook - om een voorbeeld te nemen - Netflix.

Een interessante, kleine tegenbeweging is te vinden bij de website tosdr.org (Terms of Service Didn't Read). Hacktivisten en juristen lezen de voorwaarden van IT-bedrijven aandachtig door en classificeren ze. Over de algemene voorwaarden van Netflix publiceerden ze het volgende:

Minpunt: De voorwaarden kunnen elk moment naar eigen inzicht worden gewijzigd, zonder de gebruiker daarover in te lichten.
Pluspunt: De gebruiker mag zijn persoonlijke gegevens inzien en verwijderen.
Minpunt: Men doet afstand van het recht op gerechtelijke (groeps)vervolging. Men geeft toestemming voor arbitrage. De algemene voorwaarden blijven geldig na beëindiging van de overeenkomst.
Minpunt: Netflix mag onaangekondigd je account beëindigen.
Minpunt: Netflix behoudt zich het recht voor persoonlijke gegevens openbaar te maken, zonder bericht vooraf.
Minpunt: Persoonlijke gegevens mogen worden gebruikt voor reclame.
Minpunt: Netflix neemt geen verantwoordelijkheid voor onbevoegde toegang tot je persoonlijke gegevens. (Dus als die worden gehackt, zijn ze niet aansprakelijk!?)
Minpunt: Netflix staat derden toe door middel van cookies gericht te adverteren.
Pluspunt: De algemene voorwaarden en de privacyverklaring zijn overzichtelijk gerangschikt en vormgegeven.

De tekst loopt door onder de afbeelding.

© Brainwash

Het is aan ons allemaal om kritische vragen te stellen bij digitaal gebruiksgemak, bij de digitale revolutie waarin we zitten. Of we die algemene voorwaarden nu wel of, zeer waarschijnlijk, níét lezen. Maar wat zou een welwillend Netflix kunnen doen?

Misschien is de tijd rijp voor ethische variabelen in het bedrijfsmodel. Ethiek die tot stand komt met hulp van een commissaris. Een technologiefilosoof in de Raad van Bestuur of in de Commissie van Toezicht. Iemand met stemrecht én tanden die ethische discussies aanzwengelt, het technologiebedrijf helpt zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen en het juk van digitaal neokolonialisme van zich af te schudden en een substantiëlere, gelijkwaardigere band met zijn gebruikers op te bouwen.

Zo'n beroepsscepticus bij Netflix zou bijvoorbeeld kunnen beginnen met een manifest waarin het bedrijf wordt opgeroepen tot de volgende inspanningen:

1. Bied mij, als technologiefilosoof, de ruimte om invloed te hebben op de visie en de praktijken van het bedrijf, ook al is mijn invloed misschien niet het beste voor de beurskoers op de korte termijn.
2. Bied consumenten meer transparantie over de gebruikte algoritmes, zodat ze weten hoe de informatiebubbels om hen heen tot stand komen. Leg dus veel meer uit wat we doen.
3. Vertel de consument over de contracten met distributeurs en producenten van de aangeboden films en series. De kijker hoeft de punten en komma's niet te zien, maar heeft wel recht op uitleg over hoe wij als poortwachters dat zo wereldbeeld-beïnvloedende aanbod van entertainment (lees: informatie) tot stand brengen.
4. Laat zien hoe gebruikersgegevens ingezet worden buiten ons bedrijf, en geef consumenten de mogelijkheid om extern gebruik tegen te gaan, of af te kopen.
5. Bied de consument meer ruimte voor toeval in het aanbod van films en series, zoals bijvoorbeeld op basis van het nieuws van de dag.
6. Creëer meer juridische gelijkwaardigheid tussen consument en onderneming, óók in de algemene voorwaarden.
7. Schrijf begrijpelijke, beknopte algemene voorwaarden. Laten we ons niet verschuilen achter juridisch jargon, maar vertrouwen op onderlinge redelijkheid.
8. Onderdruk de faustiaanse impuls om meer gebruikersgegevens te verzamelen. Meer gegevens is niet per definitie beter. Groei is niet altijd beter. Ethiek en rendement kunnen elkaar versterken.

Een in-house ethicus bij Netflix met zo'n lijstje zou de kans flink vergroten dat tientallen miljoenen mensen hun dagelijkse films en series op een meer verantwoordelijke, toekomstbestendige manier krijgen voorgeschoteld. Het belang van zo iemand wordt alleen maar groter, naarmate het wereldbeeld van steeds meer mensen bepaald wordt door het (soms hele goede) vermaak dat een bedrijf als Netflix aanbiedt.