#DeleteFacebook: na het zoveelste schandaal is het genoeg geweest

Na het zoveelste schandaal is het voor veel mensen genoeg geweest. Afgelopen weekend werd bekend dat databedrijf Cambridge Analytica de gegevens van 50 miljoen Facebookgebruikers buitmaakte om daarmee Donald Trump een handje te helpen in de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016. Sindsdien is de hashtag DeleteFacebook trending. Omdat je account verwijderen zo makkelijk nog niet is, legt schrijver Sidney Vollmer je nogmaals uit hoe: the easy, or the hard way.

Moorden, verkrachtingen, zelfdodingen en aanrandingen. De lijst met gewelddadigheden die de afgelopen maanden live op Facebook gestreamd werden, is lang. Nog zorgwekkender: de opgenomen livestreams van de incidenten bleven vaak nog weken beschikbaar voordat ze offline werden gehaald.

Waar het echt scheef gaat, is de stap die Facebook vervolgens neemt. Om de strijd tegen dergelijke content aan te gaan, kondigde Facebook onlangs aan dat het 3.000 extra moderators gaat aannemen. Dat is een moderator per pak 'm beet 600.000 gebruikers.

Het is eenvoudig om Facebook tot de duivel te maken. En het is begrijpelijk dat je cynisch wordt bij elke stap die ze nemen tegen misstanden op hun platform: je denkt al gauw dat ze die actie slechts ondernemen om adverteerders te paaien.

Evengoed denk ik niet dat men op de blauw-witte burelen een kwade inborst heeft. Wel denk ik dat ze hebberig zijn en ongelooflijk naïef, en nu voor het voldongen feit worden geplaatst dat social media tot wapens zijn geworden. Wapens die niet te bestrijden zijn met - hoe goedbedoeld ook - 3.000 moderators, of kunstmatige intelligentie.

Die 3.000 moderators zijn slechts een druppel op de gloeiende plaat. Bovendien is de kans zeer groot dat ze onderbetaald worden en niet psychisch ondersteund bij hun ongelooflijk heftige werk. Kijk maar eens naar deze ijzingwekkende documentaire over Indiërs die ingehuurd worden om berichten te modereren. Of lees dit artikel van Wired. We dumpen onze collectieve culturele toxiciteit in ontwikkelingslanden.

Tekst loopt door onder de video.

Kunstmatige intelligentie inzetten om te bepalen wat wel en wat niet door de beugel kan – zoals ook nu al gebeurt – zal evengoed onvoldoende zijn. Het is namelijk een technologische fix voor een analoog, menselijk probleem, waarmee de verantwoordelijkheid voor schadelijke technologie wordt afgewenteld op, inderdaad, méér technologie. En, welke criteria worden er door die AI gebruikt? Het is als iemand die in een gat in de grond vast zit en zegt: 'Dieper graven, dan komen we er wel uit.'

Medewerkers van Facebook zouden lokaal de verantwoordelijkheid moeten nemen voor het digitale vuil op hun platforms. Niet stakkers in ontwikkelingslanden. Niet AI. Zelf doen. Dan neem je de verantwoordelijkheid. Omdat de moderatie dan lokaler en fijnzinniger is, is er ruimte voor culturele finesses, aansprakelijkheid, nauwkeurigheid, en rechtvaardigheid. Zo kunnen we grip krijgen op hoe het platform gebruikt wordt.

Stel je voor dat Facebook hier in Nederland honderden moderators zou aannemen. Hun werk hier maakt dan deel uit van de collectieve, culturele psyche. Je zult versteld staan hoeveel sneller een overheid dán regulerende stappen neemt over het cultureel-giftige dat zo makkelijk via het platform wordt verspreid. Indirect krijgt de Nederlandse overheid zo meer soevereiniteit over het platform.

En geen moment te vroeg. Overheden dienen namelijk in te zien dat Facebook niet alleen een platform is, maar óók een mediabedrijf met honderden miljoenen (gratis werkende) schrijvers, fotografen, filmers en opiniemakers, die in schijndienstverband miljoenen krantjes en blaadjes maken. Zo gooien al die burgers hun waardevolle data, hun gegevens, gratis te grabbel. Dat inzicht vraagt om een andere benadering van de persvrijheid, de vrijheid van meningsuiting, economische arbeid, bezit, privacy en een hele rits andere domeinen.

Het is een koorddansact van jewelste. Onder andere tussen het bewaken van de vrijheid van meningsuiting enerzijds, versus het behouden van openbare orde anderzijds. Maar een act voor de Nederlandse overheid. Niet voor een Amerikaans mediabedrijf onder leiding van een 33-jarige Amerikaan met griezelige ambities.

Welke stap kunnen wij zelf nemen? Het is een buitengewoon gezonde stap om de aanwezigheid van Facebook in je eigen leven terug te schalen. Zolang een platform als Facebook - en Facebook Live toont dat recentelijk nog wel het beste aan - zo makkelijk, zo snel, en zo krachtig gebruikt kan worden om jezelf en anderen schade toe te brengen, wegen de nadelen van het platform immers zwaarder dan de (vele) voordelen.

Gemiddeld 50 minuten per dag, maken we gebruik van Facebook. Door dat terug te schroeven, bied je weerstand tegen de expansiedrift van Facebook en schep je ruimte voor een gevarieerder media-dieet. En: we weten het. 56% van de deelnemers aan deze test van The New York Times zou als eerste van de vijf techgiganten Facebook de deur uit doen, als het zou kunnen. We durven de stap alleen (nog) niet te zetten.

Toch is het de enige optie voor de gebruikers/producten van Facebook. Zoals ik in mijn boek ON/OFF beschrijf, komt beter met Facebook omgaan er op dit moment op neer er niet mee om te gaan. Hieronder leg ik uit hoe je je account kunt verwijderen zonder dat je op de blaren hoeft te zitten. Na enkele weken zonder, kan ik alleen maar onderschrijven hoe relaxed dat is.

De tekst gaat verder onder de foto.

Facebook-app op een smartphone (foto: EPA/Sascha Steinbach).

Jarenlang was ook ik een brave gebruiker/product van Facebook, die ettelijke uren en gigabytes aan gebruikersgegevens weggaf aan een bedrijf dat zich keer op keer heeft laten zien als giftig, moeilijk te reguleren en hypocriet, terwijl het mijn aandacht verkocht aan adverteerders en mijn wereldbeeld beïnvloedde.

Pas na tien jaar durf ik de stap te zetten. Ik verwijder vlak voor publicatie van mijn boek mijn account. Of dit een kleine of grote verandering is, zul je moeten beoordelen door zelf die stap te zetten. Ik heb het, na een afscheidsberichtje, met een enkele klik gedaan. Te heftig? Volg dan onderstaande afkickmethode.

• Vraag een download van je profiel aan als archief. Hier lees je hoe je dat doet. Wie weet kan jij, of een bedrijf, er in de toekomst nog eens iets moois mee.
  
  
• Verwijder al je foto's. Ook die strippen persoonlijkheid van de pagina en dempen verleiding.
  
  
• Verbreek als eerste connecties met mensen van wie je het 't minst erg vindt als jullie van elkaar wegdrijven. Het verzamelen van die connecties is deels een blijk van waardering of interesse voor de mensen in kwestie geweest, maar eigenlijk ook niet veel meer dan de zo subtiel gestimuleerde behoefte om meer knikkers in je viskoffer te hebben. Net als op het schoolplein, ooit.
  
  
• Zorg dat niemand een berichtje op je pagina kan plaatsen en dat niemand je ongevraagd kan taggen in berichten of foto's.
  
  
• Kopieer verjaardagen van vrienden naar een andere kalender.
  
  
• Accepteer geen nieuwe connecties en stuur de mensen in kwestie na hun vriendschapsverzoek een korte toelichting.

• Vervang je profielfoto door een non-descript plaatje. In de omschrijving bij de profielfoto, alleen te lezen voor je connecties, voeg je een tekst in het Nederlands en Engels toe: 'Ik ben van Facebook af.' Voeg contactgegevens toe over waar je wél te bereiken bent.
  
  Een profielfoto is het meest persoonlijke dat je deelt op Facebook. Onderzoek wijst uit dat je daarom het meest gevoelig bent voor bevestiging, voor likes of comments op je foto. Facebook weet dit, en toont de nieuwe profielfoto daarom aan zoveel mogelijk mensen, zodat er veel op gereageerd zal worden, en je langer op het platform blijft. In dit geval zullen zoveel mogelijk mensen zo lezen dat je van Facebook af bent.
  
  
• Verwijder na enige tijd alle overige connecties met vrienden en kennissen. Het profiel laat je actief, zo zorg je ervoor dat niemand je naam kan claimen om een nepprofiel te openen.
  
  
• Maak het onmogelijk, ook voor niet-connecties, om een berichtje naar je te sturen op Facebook.

• Verander je wachtwoord in iets dat je niet kunt onthouden en log uit. Daarmee voorkom je dat je ooit alsnog weer kunt inloggen en je profiel opnieuw invult. Hiermee is niet je echte profiel verwijderd, noch de gegevens die Facebook over je verzameld heeft, maar toch. Het komt in de buurt.

Zoals gezegd: je kunt natuurlijk ook gewoon op 'account verwijderen' klikken. In principe.

Ik weet nog niet of ik het zal volhouden. Of het me zal lukken om de even subtiele als venijnige lokroep te weerstaan en weg te blijven, om niet toch stiekem weer een account aan te maken. De prijs die kleeft aan wegblijven van Facebook lijkt flink. Sterker nog: misschien kán ik in de toekomst wel helemaal niet meer wegblijven. Omdat ik een Facebookprofiel nodig heb voor een opleiding, workshop, om een ticket te kopen, of om in de nabije toekomst een vergunning bij een officiële instantie te bemachtigen.

Hoopgevend is dat het verwijderen van mijn WhatsApp-account me uitstekend is bevallen. Dat deed ik een jaar geleden, toen bekend werd dat Facebook en WhatsApp mijn gegevens gingen koppelen - iets dat Facebook toen het WhatApp voor 19 miljard dollar opkocht - beloofde nooit te zullen doen. En iets waar de Europse Unie vandaag nog een fikse boete voor gaf.

Ik stopte omdat Facebook dan weer iets minder zou weten over wat ik doe, waar ik dat doe, met wie en wanneer. Het is me gelukt om wat ongemak voor lief te nemen en The Silicon Empire met net iets minder gebruikersgegevens te voeden. Bijkomend voordeel van die stap is dat ik niet te pas en te onpas gestoord wordt door notificaties van allerlei groepjes. WhatsApp was niet meer met vrienden praten, het was werk geworden.

Mijn internationale vrienden stuur ik vaker een kaartje of e-mail, mijn Nederlandse vrienden sms of bel ik, en steeds meer mensen zie ik op het door Edward Snowden geprezen Signal verschijnen. En die 50 minuten per dag vul ik met lezen, schrijven, afspreken met vrienden, koken. Leven, eigenlijk. Gaat dus allemaal best prima.

Sidney Vollmer (1983) is schrijver en copywriter. Zijn derde boek, ON/OFF: op zoek naar balans in digitale tijden, is onlangs verschenen.