Hoe je afscheid neemt van je moeder als ze euthanasie krijgt

“Allee, nog vijf minuutjes,” antwoordt haar moeder Miche Impens. Het zijn precies de woorden die Charlotte (33) haar in haar jeugd hoorde zeggen, als ze nog iets langer wilde spelen, of nog even wat langer wilde opblijven. “Het was het moment dat ik in mijn kinderrol terugviel. De angst, de shock en het verzet tegen haar dood kwamen als een golf over mij heen.” 

In september 2019 horen Charlotte en haar twee zussen dat hun moeder ziek is. Longkanker, uitgezaaid naar de botten. Het ziet er niet goed uit. Charlotte is net aangekomen in Canada, waar ze met een werkvakantievisum een jaar zou blijven. “Mama belde mij om te vertellen dat ze slecht nieuws had. Je voelt je vastgeketend aan de grond.” 

Het is onduidelijk hoeveel tijd haar moeder nog heeft, maar ze wil graag dat Charlotte naar huis komt. Terug in België vallen de maanden daarna Charlotte zwaar. “Het was voor mij moeilijk, omdat ik niet zo’n makkelijke band met mama had. Ik had niets meer: geen werk en geen verblijfplaats. Ik moest mijn droom in Canada laten gaan, maar ik wilde wel voor mama zorgen.” Haar moeder krijgt chemo in de hoop haar toch te genezen, maar het mag niet baten. De dokters denken dat ze nog drie maanden heeft. Uiteindelijk is haar een jaar gegeven. “Het had nog langer kunnen zijn, maar ze had te veel pijn.”

Charlottes moeder begint al snel met het regelen van de euthanasie. “Ze zei dat ze dat voor mij en mijn twee zussen heeft gedaan, om ons de pijn te besparen.” Haar moeder heeft ervaring met het zorgen voor zieke familieleden. Met name de lijdensweg van haar terminaal zieke partner John, die geen euthanasie kreeg, had een grote invloed op haar. “Mama heeft gevoeld hoe zwaar dat destijds voor haar was: het verwerkingsproces was moeilijker. Zij wist dat ze dat ons niet aan wilde doen.” 

Op een waardige manier sterven, daar draait het om. Charlotte hoopt het voor anderen makkelijker te maken door haar verhaal te delen. “Het taboe is nog steeds groot. Mijn moeder had het er moeilijk mee om zich door de jungle van de euthanasie te worstelen, zowel administratief als emotioneel. Mensen hebben recht op een waardige dood, maar worden in leven gehouden als een plant. We zouden geen pijn hoeven moeten lijden tot de laatste adem.” 

Toch voelt Charlotte zich verscheurd. “Ik heb tot de laatste dag weerzin en ontkenning gevoeld. Niet zozeer tegen euthanasie, maar tegen dat mama er niet meer zou zijn.” Ze wordt voortdurend heen en weer geslingerd tussen willen voorkomen dat haar moeder pijn lijdt en haar niet los willen laten.

Voor haar moeder was moeten accepteren te zullen sterven niet het moeilijkst. “Dat ging, want het was voor haar genoeg geweest. Maar afscheid nemen van haar dochters, dát was pijnlijk.”  

De avond voor haar moeder euthanasie krijgt, blijft Charlotte met haar zus bij haar slapen. “Dat was een speciaal moment. Zij zei: “Je mag mij alles vragen.” Welke vragen stel je dan nog? De druk was enorm. Ik was zo moe en wilde eigenlijk slapen, maar tegelijk ook niet. Ik zei tegen haar dat ik niet wist wat ik wilde vragen, want er zijn nog 1001 vragen die nog gaan komen.” 

Eerder die avond helpt Charlotte haar moeder bij het schrijven van haar afscheidsbrief. “Zij dicteerde en ik typte. Dat was een heel vreemde ervaring, te weten dat de volgende week dezelfde woorden op de levensviering, zoals zij wilde dat de begrafenis genoemd werd, aan iedereen op papier zouden worden uitgedeeld.” De volgende dag krijgt Charlotte een oesterschelp van haar moeder, die erg van oesters hield. “Daarmee probeerde ze mijn zorgen weg te nemen over of ik alles gevraagd en gedaan had. En geen spijt te hebben. Nu ze er niet meer is, ga ik in mijn hoofd vaak terug naar dat moment.”

Met haar naderende dood in zicht, maakte Charlottes moeder ‘troostdozen', met foto’s, spulletjes en brieven voor wie ze achterlaat. Dat heeft ze allemaal nog in haar laatste dagen gedaan, tussen de chemokuren door. “Daar zijn we dankbaar voor. Dat is wat euthanasie heeft kunnen doen voor ons: mama heeft het kunnen accepteren. Ze wist dat het ging gebeuren en dat ze hiervoor kiest. Zo behield ze de regie over haar eigen leven. Ze hoefde niet te wachten tot het voor haar werd bepaald. Ze kon op tijd een einde maken aan de pijn. Stop het lijden, dat is wat er door je hoofd gaat.”

Want de pijn werd ondraaglijk. “Mama had pijn, heel veel pijn. Ze kon misschien nog wel een maand geleefd hebben, maar de manier waarop… dat was een lijdensweg. Mijn zusje heeft een paar pijnaanvallen gezien en zei dat het zo hartverscheurend was om mama zo te zien afzien, dat zij de euthanasie op dat moment aanvaard had.” 

Op haar laatste dag wilde Charlottes moeder met iedereen tijd hebben voor een afscheidsmoment. “Mijn zussen en ik gingen alledrie samen, en ook allemaal even apart. Ze wilde veel doen, maar je merkte ook dat ze op was.”

’s Avonds om half negen komen de dokters en de verpleegster die de euthanasie uitvoeren. “Mama wilde haar laatste sigaretje roken. Heel wrang, want dat is eigenlijk haar dood geweest. Maar het is ook een gewoonte.” Terugkijkend was het een emotionele en heftige avond voor Charlotte. “Ik was in conflict. Wat zeg je, wat ga je doen, waar ga je zitten?” Haar oom neemt een foto van hun laatste moment. “Mama ligt in bed en geeft een knuffel, met een lach en een traan.” 

De dokters hebben de spullen klaargezet en dan is het moment daar. “Het was moeilijk en ook vooral heel vreemd.” Voor Charlottes gevoel is het snel gebeurd. De dokters dienen twee spuiten toe, eentje voor de slaap en eentje voor de dood. “Mama was heel moedig, maar ik merkte ook dat ze bang was.” 

Binnenin Charlotte woedt conflict. “Op dat moment was ik heel kwaad op de dokters, omdat ze mij mijn moeder afnamen. Ook al besef ik rationeel dat dat niet klopt, maar dat was onderdeel van mijn rouwproces. Ik heb denk ik wel vieze blikken geworpen. Het was een vorm van verzet. Haar euthanasie was zo tragisch.” Maar ze is ook dankbaar. “Dat ik afscheid heb kunnen nemen, laatste woorden heb kunnen zeggen, dat ik nog een tekening voor haar heb kunnen maken.”

“Mama is gestorven in de herfst van haar leven. Ze zei vaak: ‘de blaadjes vallen van de bomen, het is wat het is.’ Ik zie de kleuren van transformatie in het vallen van de bladeren van de bomen. Voor mij gaat de herfst over loslaten.”

In memoriam Miche Impens (01 augustus 1960 – 03 november 2020).