De toekomst ziet er niet echt rooskleurig uit, denkt Hannah Prins, student strafrecht en boegbeeld van Extinction Rebellion. Toch gelooft ze dat de aarde nog te redden valt. Maar dan moeten we wel allemaal meedoen, ook de Jort Kelders van deze wereld. Helpt het dan om een snelweg te bezetten?

Hannah Prins praat snel en opgewekt. Al is haar boodschap verre van zonnig. De wereld staat in brand en er moet iets gebeuren, liever gisteren dan vandaag. Hannah studeert strafrecht en werd in no time een boegbeeld van Extinction Rebellion (XR). Moeiteloos dient ze critici van repliek in talkshows als Op1 en Buitenhof. Indrukwekkend wel, want ze is nog maar 26 jaar.

Ze is meer dan een gezicht van televisie. Als activist gaat ze ook zelf de straat op, want grootschalige burgerlijke ongehoorzaamheid is volgens haar dé methode om verandering te forceren. Door dagelijks de A12 te bezetten, probeert Extinction Rebellion de politiek te overtuigen om fossiele subsidies (voordelen voor bedrijven die fossiele brandstoffen gebruiken, zoals een lagere gasprijs voor grootverbruikers) te stoppen. Wat levert dat op en hoe probeert Prins om mensen te overtuigen zelf in actie te komen voor het klimaat?

"Veel mensen staan achter ons. Of ze staan achter het doel, maar niet achter de tactiek, en dat is ook oké, want alleen met deze tactiek krijgen we aandacht."

Hannah Prins

We bespreken het bij haar thuis in Amsterdam. Terwijl we onze spullen klaarzetten, beantwoordt ze snel nog wat mailtjes. “Sorry hoor, dat is de uitgever, ons boek gaat vandaag naar de drukker,” verontschuldigt ze zich. Dat boek is Je bent jong en je wilt wat toekomst, dat ze schreef met haar goede vriend Jantijn Adema, die filosofie en rechten studeerde, en bedoeld is voor iedereen die wil weten hoe het nou zit met klimaatverandering en wat echt zin heeft om te doen.

© Laurens van Putten / ANP

Extinction Rebellion blokkeert de A12 in Den Haag, 19 september 2023.

Noot van de redactie. Extinction Rebellion is intussen, na 27 dagen, gestopt met de bezetting van de A12, in elk geval tot het kerstreces. De reden daarvoor is dat de Tweede Kamer op 10 oktober 2023 een motie (van GroenLinks, D66 en Partij voor de Dieren) heeft aangenomen waarin gevraagd wordt om scenario's voor de afbouw van fossiele subsidies te onderzoeken. Zie dit bericht van de NOS.

Je hebt intussen talloze keren gedemonstreerd en bent daarbij regelmatig gearresteerd. Heb je nooit getwijfeld of je wel moest gaan?

“Nee. Dat komt denk ik omdat er steeds weer nieuwe mensen de straat op gaan. Op de A12 stonden eerst drie mensen. Ik zag ze staan en dacht, wat doen die mensen daar, wat zijn fossiele subsidies eigenlijk? Nu sta ik er zelf ook. Het heeft elke keer gewerkt om een grotere groep op de been te brengen, dus waarom zou ik niet gaan?”

"Ik denk dat ik het privilege heb om de straat op te gaan, dus ik vind dat ik het moet doen."

Hannah Prins
Het motiveert je dus om te zien dat het werkt, maar je studeert ook strafrecht. Misschien krijg je wel een aantekening of word je gearresteerd.

“Ja, het niet is niets om je te laten arresteren. We zien ook dat er sprake is van wat Amnesty International het chilling effect noemt. Dat betekent dat mensen ontmoedigd worden om de straat op te gaan, bijvoorbeeld doordat de politie activisten van hun bed licht voor opruiing, zoals in januari is gebeurd. Of denk aan de inzet van het waterkanon, waar mensen blauwe plekken van krijgen. Onze gegevens worden ook heel vaak opgevraagd door de politie; er is honderden keren door de politie op mijn naam gezocht en op die van mijn ouders. Dat wordt allemaal bijgehouden en opgeslagen, dus dat zorgt er wel voor dat je een keer extra nadenkt voordat je gaat. Maar dit is zo belangrijk. En ik denk dat ik het privilege heb om het te doen, dus ik vind dat ik het moet doen.”

Het demonstratierecht staat onder druk, heb je gezegd.

“Ja, en Amnesty International, die daar uitgebreid onderzoek naar heeft gedaan. Het recht op demonstratie staat niet voor niets in onze grondwet, in onze lokale wetgeving en in onze internationale verdragen. Wij hebben als samenleving gezegd: wij vinden het belangrijk dat mensen in een democratische rechtsstaat de straat op kunnen gaan om hun mening te uiten, om overheidsbeleid bij te sturen, om een ventiel van ongenoegen te zijn. Er zijn veel redenen waarom het goed is dat mensen de straat op gaan. Dan is het jammer als dat niet gefaciliteerd wordt, maar juist onderdrukt.”

© Remko de Waal / ANP

De politie zet het waterkanon in bij de blokkade van de A12 door Extinction Rebellion, 30 september 2023.

De reactie op de acties van Extinction Rebellion is gemengd. De groep activisten groeit en er zijn enthousiaste reacties, maar er zijn ook altijd mensen die het helemaal niks vinden. Kan burgerlijke ongehoorzaamheid niet juist een backlash-effect veroorzaken?

“Dat is absoluut niet zo! Sommige autoriteiten en media proberen het wel zo te spinnen, die zeggen dat er sprake is van ontwrichting. Maar het is zes minuten omrijden bij de A12 en wij doen er alles aan om gewone mensen zo min mogelijk te hinderen: voetgangers en fietsers kunnen erlangs en ook ambulances laten we erdoor. De A12 is een halfjaar dicht geweest voor onderhoud, heeft niemand iets van gemerkt! En ja, het is ook bloedirritant, ik zou het ook liever niet doen, maar ja, het moet nu eenmaal. We delen ook altijd briefjes uit waarop we uitleggen waarom we het doen. Veel mensen staan achter ons. Of ze staan achter het doel, maar niet achter de tactiek, en dat is ook oké, want alleen met deze tactiek krijgen we aandacht.”

Burgerlijke ongehoorzaamheid is een vorm van demonstratie waarbij regels bewust worden overtreden. Zolang deze acties vreedzaam zijn vallen ze in principe onder het demonstratierecht.

Dat lijkt ook wel te werken, want er zijn best mensen die bijvoorbeeld stoppen met vlees eten en minder gaan vliegen. Tegelijkertijd zijn er ook mensen die denken: dat is allemaal druppel op een gloeiende plaat, het maakt niet zoveel uit wat ik doe. Wat zeg je tegen die mensen?

“Nou, gelukkig is dat niet zo. Als iedereen overschakelt op een plantaardig dieet spelen we iets van 76% van onze wereldwijde landbouwgrond vrij, waar we bomen op kunnen planten. Minder vliegen scheelt ook. Maar verder zitten we gevangen in een systeem en gaat het over systeemverandering. Hoe krijg je die? Door de straat op te gaan. Daardoor kun je ook de hoop voelen dat verandering mogelijk is. Een hoogleraar aan Harvard heeft onderzocht dat als 3,5% van de bevolking meedoet aan een grootschalige actie een revolutie niet meer tegen te houden is. Dus we moeten naar die 3,5% toe. Ik denk dat er een groene golf aan zit te komen, kijk naar de A12, steeds meer vrienden van mij gaan mee. Langzaam maar zeker komen steeds meer mensen in actie.”

Dat doet me denken aan het zomeravondgesprek dat je in NRC had met Steven van der Heijden, de topman van Corendon, een bedrijf dat goedkope vliegvakanties verkoopt. Op een gegeven moment zegt hij dat hij het fijn vindt om met jou te praten omdat hij zich in jou kan herkennen. Met andere woorden, je ziet er niet uit als een ‘typische’ klimaatactivist met ongewassen haar en geitenwollensokken.

“Ja, aardige man was dat. Aan de ene kant denk ik dat je goed bij jezelf te rade moet gaan als je het zo belangrijk vindt hoe iemand eruitziet en niet luistert naar de boodschap die onderbouwd is door de wetenschap. Aan de andere kant is het natuurlijk heel menselijk dat je je herkent in mensen die op je lijken. Ik vind het ook leuk om een jonge vrouw op tv te zien, daar voel ik me mee verbonden: als zij het kan, kan ik het misschien ook wel. Maar waarom moet iemand op je lijken om de boodschap te geloven? Misschien is het goed om uit je bubbel te breken en breder te kijken.”

Hannah Prins (1997) is student strafrecht en woordvoerder van XR Legal. In oktober verschijnt Je bent jong en je wilt wat toekomst. Een redelijk radicaal verhaal dat ze samen met Jantijn Adema heeft geschreven.

Met jullie boek Je bent jong en je wilt wat toekomst willen jullie juist een brede groep mensen aanspreken, of niet?

“Ja. 94% van de Nederlanders ziet dat het klimaat verandert en 60% dat dat door de mens komt. Maar het is ook nodig dat die mensen de straat op gaan en denken, als die en die het kan, dan kan ik het ook. Daarom hebben we Jort Kelder gevraagd om het voorwoord te schrijven. Het boek begint met de zin ‘Ik zou graag een Ashton Martin willen hebben’ We hopen dat deze toon met humor in combinatie met de feiten een grote groep mensen van links tot rechts kan overtuigen, zodat ze denken: ‘Holy shit, is het zo erg? Dan kom ik ook in actie.’”

"Het stemt me hoopvol dat journalisten stoppen met bikinifoto’s plaatsen bij nieuws over hittegolven."

Hannah Prins
Veel toekomstscenario’s zijn niet rooskleurig. Hoe denk jij dat de toekomst eruitziet over een generatie of twee?

“We hebben het boek niet voor niets Je bent jong en je wilt wat toekomst genoemd. Ik ben niet heel hoopvol over de toekomst, we gaan het niet beter krijgen dan onze ouders. Maar we kunnen wel proberen om het minder slecht te maken."

"Als er niks gebeurt en we niet met een crisisaanpak komen, dan krijgen we te maken met grootschalig voedseltekort, overstromingen en weer dat veel extremer wordt. De voorspelling van klimaatwetenschappers is dat als we zo doorgaan rond 2050 ook hier samenlevingen in gaan storten. Maar als we met z’n allen alles radicaal anders gaan doen, dan is er nog genoeg te winnen. Dat gaan we over op een wereld waarin we ons moeten aanpassen aan het nieuwe klimaat. Door anders te gaan eten bijvoorbeeld. Maar ook door extreme ongelijkheid in te dammen, zodat er niet mensen zijn die privévliegtuigen hebben terwijl er ook kinderen zonder ontbijt naar school gaan. Er zullen gebieden onleefbaar worden, wij hebben dan de plicht om die mensen goed op te vangen. Er is gewoon een wereld te winnen.”

Zie je al veranderingen die je hoopvol stemmen?

“Dat veel mensen de straat opgaan stemt me hoopvol. Dat politici wakker worden en dat journalisten stoppen met bikinifoto’s plaatsen bij nieuws over hittegolven.”

En je eigen toekomst, hoe ziet die eruit?

“Ik moet mijn scriptie nog schrijven en ja, ik ga hier gewoon mee door. Het is extinction óf rebellion, dus het is for life. Er is nog zoveel om voor te strijden.”