Klimaatverandering: het alarm loeit, maar wij blijven gewoon zitten

Alarm, alarm! Het loeit en het loeit. Maar wat doen we bij brandalarm? We kijken naar de anderen. Die blijven ook zitten, dus dan blijven we ook zitten. Ik vrees dat dit ook is wat er gebeurt bij het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change, die club van honderden klimaatgeleerden die al meer dan 30 jaar het onderzoek rond klimaat kritisch doorlichten. En samenvattend in een woord zeggen: alarm.

Ja, zeggen wij dan: maar ondertussen zijn de meeste mensen bezig over geld en Temptation Island. En Ajax heeft gewonnen tegen Real Madrid, dus er is toch ook goed nieuws? Dat hysterische gedoe om de mensen bang te maken! Ik vroeg ooit aan de baas van het IPCC: hoe komt het toch dat we niet wakker schieten? En hij zei ietwat mistroostig: 'Well, if only half of the people would realise half of the problem... the whole problem would be fixed.'

En dus ben ik opgestaan, als bezorgde burger. Een eenvoudige boerenjongen uit het malle koninkrijk België. Om de helft van het probleem uit proberen te leggen. De pijnlijke helft. Aan de helft van Nederland, die Brainwash Talks volgen.

We beginnen bij het broeikaseffect. Dat kennen we nog. Sinds de jaren 90, zeggen we meestal. En dat is correct. Sinds de jaren 1890. 1890, want toen was Svante Arrhenius – de verre verre voorvader van die kleine grote klimaatspijbelaar Greta Thunberg – daar al mee gekomen. De broeikasgassen zijn het jasje dat we aantrekken rond de planeet, anders was het hier al snel 30 graden kouder. Maar als je als gekken kolen, olie, gas begint te verstoken, dan steek je erbij. De NASA kan dat visualiseren. Dan zie je hoe 36 miljard ton CO2 de atmosfeer in gaat. Neem daar 5 miljard vanwege ontbossing bij en dan weet je dat we een jasje over ons jasje aan het aantrekken zijn, en dat het warmer wordt.

Ook dat visualiseert de NASA dan, met een andere, toch redelijk angstaanjagende visual. Hier zie je: overal waar het donkerder wordt, wordt het warmer. We zijn de 20e eeuw binnengekomen, en van 1920 tot en met 1940 zie je het een beetje opwarmen, als een rokerslong. Maar goed opletten wat er gebeurt van 1980 tot aan vandaag. In rap tempo zie je de opwarming zich als een deken over de aarde heen vouwen. En dan zie je dat de snelheid waarmee die koorts is opgekomen pas echt heel erg angstaanjagend is.

Want dat lijkt niet te stoppen. Op dit moment zitten we aan een wereldwijde opwarming van één graad Celsius, warmer dan voor het industriële tijdperk. Daar komt sowieso nog een halve graad bij vanwege het feit dat die broeikasgassen lang blijven hangen. Broeikasgas is een beetje als bullshit, dat blijft lang hangen in de atmosfeer. Honderden jaren. Er zit dus een traagheid op dat systeem en een traagheid op ons reactievermogen. Anderhalve graad, is dat veel, is dat weinig? Als je bedenkt dat het tijdens de laatste ijstijd amper 4 tot 5 graden kouder was, ja, dan is 1 graad opwarming toch redelijk beangstigend.

En het is niet dat we het niet zien gebeuren, want de Noordpool is aan het smelten voor onze ogen. Dat gaat heel snel: de helft is al weg en de andere helft zal nog gaan. En wie had dat gedacht, dat de Noordpool ooit zou verdwijnen? Dat de Kerstman met de kano zou komen? De eerste witte klimaatvluchteling. En de ijsbeer gaat dus uitsterven. Die arme ijsbeer, de poster boy van het klimaat. Maar ken je een ijsbeer? Ik bedoel persoonlijk, hè. Goeie contacten zo? Het is waarschijnlijk niet eens een sympathiek dier. And we don't care. Dus homo sapiens, verstandige mens, wij zijn psychopaten. Wij gaan gewoon verder.

De noordpool, die grote ijskap, is eigenlijk een soort reflectiepaneel. Maar hoe kleiner dat wordt, hoe meer van zonnestralen in de diepe, donkere oceanen gaan. Dus hoe warmer die wordt, hoe kleiner dat reflectiepaneel, hoe meer de Noordpool smelt. En dat is een positive feedback loop, een kettingreactie. En dat is niet de enige die we zien. Daaronder zit bijvoorbeeld ook nog eens de permafrost. De permanent bevroren ondergrond in bijvoorbeeld Alaska, Siberië. Onder die permanent bevroren ondergrond die dus met een rotvaart aan het smelten is, zit methaan. En methaan is ongeveer tot 30 keer krachtiger dan broeikasgas dan CO2.

Als CO2 een jasje is, dan is methaan 30 donsdekens. Dus hoe meer methaan, wat zelfs ontvlambaar is, er in de atmosfeer komt, hoe warmer het wordt, hoe meer de permafrost smelt, hoe meer methaan in de lucht enzovoort. Dat zijn er nog maar een paar van die positive feedback loops, die dus helemaal niet positief zijn.

Kijk, ze hebben het mij simpel uitgelegd. We zitten hier op een graad opwarming en we gaan sowieso naar anderhalve graad, en dan ergens tussen die anderhalve en twee graden opwarming – niemand weet precies waar die feedback loops zitten – kan dan gebeuren, dat het plotseling veel sneller begint te gaan. Dan krijg je dit niet teruggekeerd.

Dan kunnen we elke auto stoppen en elke fabriek en elk vliegtuig, maar het is te laat. Dan is de aarde, die er sowieso al niet goed aan toe is, palliatief. Dat is een verpletterende gedachte. Toch? We zijn aan één graad opwarming gekomen, redelijk snel, maar dan, als we dus niks doen, zijn wij de eerste generatie die de gevolgen ervan ondervinden – de rampen hebben we gezien – maar ook de laatste die er iets aan kan doen. Want: een planeet krijg je niet afgekoeld. Dat is het slechte nieuws.

Maar er is ook goed nieuws. Het goede nieuws is dat we dat gelukkig allemaal door hebben gehad in Parijs, behalve een vreemd jongetje met vreemd haar, dat we ook kunnen gaan voor een ander pad. Een pad naar duurzaamheid, naar een duurzame toekomst. Waarmee we dus proberen onder die anderhalve graad, desnoods twee graden opwarming te blijven. We maken onze eigen slimme, hernieuwbare, duurzame energie. We stoppen met onze eigen burn-out, de burn-out van de planeet te subsidiëren, en we weten weer dat de belangrijkste wegen de luchtwegen zijn. Wat een mooie wereld. Ja, dat is toch een totale nobrainer voor welk pad we dan moeten gaan?

En dan moeten we een beetje eerlijk zijn natuurlijk: het zal niet makkelijk zijn. Want, en dat besef dringt mondjesmaat door – hoe diep moeten we dan naar beneden volgens dat IPCC in uitstoot? Onze CO2-uitstoot is tot nu toe voortdurend gestegen. Dat moet naar beneden. Maar met hoeveel? Is dat met een kwart, is dat met de helft? Of met driekwart? Zou het zo diep en zo snel moeten zijn? En dan komt de ontstellende waarheid dat we dus, liefst nog voor 2050, als rijke landen bij netto nul moeten zijn. Netto nul, wat wil dat zeggen? Dat we dus wat we nog zouden uitstoten, ook weer uit die atmosfeer moeten zien te krijgen.

Ja, dat is dan rijkelijk onmogelijk, toch? Even onmogelijk als het internet, of mensen op de maan zetten. Dat is toch ook niet gelukt? Toch?

Dus dit is het moment waarop je hoopvol moet worden en zeggen: we weten bijvoorbeeld dat er op een uur op de hele aarde evenveel ruwe zonne-energie valt als we nodig hebben voor een heel jaar om al onze energiehonger te stillen. En we kunnen ook wel een beetje op dieet, waar we niet slechter van zullen worden. En dan gaan we ook zeggen: dat is ook niet mogelijk, hè. En dan moet ik deze vervelende interventie nog afsluiten met een nog onaangenamer vergelijking.

We nemen een ziek kind.
'O, nee.'

Kanker. 'Oh!'
Met de K van klimaat.

En de dokters zeggen: maar gelukkig, het is nog niet uitgezaaid, we kunnen nu nog alles doen. We kunnen dit nog oplossen. Net zoals het IPCC zei in oktober: we kunnen dit halen, maar we moeten binnen 11 jaar aan 50 procent reductie zijn van onze uitstoot, of we halen het niet. De dokters zeggen: het is mogelijk, maar je moet het nu doen. Onmiddellijk! Welke moeder en vader zeggen dan: ja, maar dokter, wat gaat dat allemaal kosten? Niemand! Iedereen zegt toch: redden, dat kind!

Kom aan, music for life! Koste wat het kost! Het gaat niet om één kind. Het gaat om alle kinderen die heel erg terecht in mijn land, in jullie land, en in alle landen ter wereld heel erg boos op straat lopen en spijbelen op school, omdat hun toekomst op het spel staat. Dus wij moeten niet zitten denken wát we moeten doen – ja, of wel, want er zijn duizenden oplossingen. Laat u zich niet in de luren leggen door mensen die daar geen baat bij hebben en heel erg veel geld verdienen met alle oplossingen op de lange baan te schuiven. Natuurlijk zijn die oplossingen er. Wij moeten zelfs niet denken wát we gaan doen, we moeten gewoon weten dát we het gaan doen.

We hebben 11 jaar dus om de wereld te redden. Dat lijkt het begin van een slechte sciencefictionfilm, maar misschien ook het begin van een mooi avontuur waar we natuurlijk beter van zullen worden. En voor de andersdenkenden: het schijnt dat ze nog altijd bestaan, de non-believers. Nog heel even dit finaal argument. Kijk, als u zegt: wat een onzin, ze zijn mensen aan het bang maken... – Ik hoop natuurlijk gewoon dat u gelijk heeft. Maar wat als u zich vergist en 99 procent van alle klimaatwetenschappers gelijk hebben? En dan, als we niks doen, raken we in het rode scenario. Pak je Prozac er maar vast bij, terwijl we nog eventjes de timeline bekijken.

Want in 2060 zijn mijn kinderen ongeveer even oud als ik nu en dan komen die terecht in een wereld van drie, vier graden opwarming. Dat is een wereld waarin u niet wilt leven, want dat is heel erg moeilijk, om er te leven. Ook de heilige economie zal het daar niet overleven. Dus wat zegt u dan tegen uw kinderen? Sorry! Maar we hebben aan het begin van de 21e eeuw mooie winstcijfers neergezet! Een mooie economie gehad toen.

Of als al die wetenschappers inderdaad vergissen zich: het was één groot communistisch complot! Oh, die hadden ons liggen, zeg! En dan zitten we daar met die duurzame energie. En met al die circulaire economie, zonder afval. En al die prachtige groene steden, even mooi als Amsterdam. Met even mooie fietspaden en even mooi openbaar vervoer. Allemaal voor niks! En al die bomen die we hebben geplant, man! Al die prachtige biosfeer die we terug hebben gebracht en ecosystemen die terug hersteld zijn, allemaal voor niks!

Zoals we dan in Vlaanderen zeggen: Daar hebben we niks mee te verliezen. Correctie, we hebben dus alles te verliezen, we hebben alles te verliezen en alles te winnen. Een kind begrijpt dat. En al die kinderen, jongeren begrijpen enkel niet dat wij het nog niet begrijpen. En daarom zijn ze boos en daarom hebben ze absoluut gelijk.

We hebben 11 jaar. 11 jaar om het te doen. Dus misschien gewoon stoppen met inderdaad doemdenken. Dat helpt niet. Gewoon naar toedenken. Er gewoon nu aan beginnen. Het beste moment om eraan te beginnen was 30 jaar geleden. Het tweede beste moment is nu. Jullie zijn toch verdomme Hollanders, Nederlanders? Jullie kunnen alles! Ik geloof in jullie.