Hoe de dood van een satelliet tot tranen roert

Een groene lijn met een klein piekje is zichtbaar op het beeldscherm in de controlekamer van NASA. Het signaal komt nog door. Het is vrijdag 15 september, één uur 's middags. Ik ben in een vergaderzaal op het sterrenkundig instituut van de Universiteit van Amsterdam, samen met een stuk of twintig sterrenkundige collega's. Live volgen we op NASA-tv het einde van de Cassini-missie. We hebben pizza besteld.

Cassini is de Columbus van het zonnestelsel, een onbemand 'vlaggenschip' van NASA, een van de populairste en productiefste missies ooit gelanceerd. Waar de eerdere Pioneers, Voyagers en New Horizons rechtstreeks het zonnestelsel uitvlogen, zweeft Cassini al dertien jaar in een baan rond Saturnus, waarbij hij de vele manen van de gasreus passeert.

'Er komt misschien een dag dat we voor onze overleving op aarde afhankelijk zijn van wat we daar ontdekt hebben.' Oude beelden van de beroemde sciencefiction-auteur Arthur C. Clarke verschijnen op het scherm. Hij stelt dat onbemande ruimtemissies weliswaar de glamour van bemande ruimtevaart missen, maar van cruciaal belang zijn voor onze kennis van het zonnestelsel.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

Een kunstenaarsimpressie van Cassini (foto: ANP, NASA).

NASA-tv vervolgt met een bloemlezing van de vele ontdekkingen van Cassini. De belangwekkendste ontdekking is volgens velen het bestaan van watergeisers bij ijsmaan Enceladus: bewijs voor een ondergrondse oceaan, dé plek om te zoeken naar buitenaards leven. Het mysterieuze zeshoekige wolkenpatroon op de noordpool van Saturnus; het silhouet van de planeet voor de zon. De eeuwigdurende orkaan op Saturnus, honderden malen krachtiger en groter dan Irma. De tweekleurige maan Iapetus. Het vliegende-schotelvormige maantje Pan, verscholen tussen de ringen van Saturnus. Propellerkolkjes in diezelfde ringen, veroorzaakt door andere nabije dwergmaantjes.

En natuurlijk 'The Day the Earth Smiled', een reprise van 'Pale Blue Dot', de verre aardobservatie door Voyager 1, ditmaal vanachter de ringen van Saturnus. Tenslotte komt ook mijn persoonlijke favoriet voorbij: de maanlanding van Huygens, het landertje dat in 2005 neerdaalde door het dichte wolkendek van Titan, de grootste Saturnusmaan. Langzaam zien we uit de smog een rijk berglandschap opdoemen, omgeven door rivieren en meren van methaan (oftewel, volgens natuurkundige Brian Cox, 'lakes of liquid fart').

Maar: het is gedaan met Cassini. De radioactieve batterij is bijna op – en bovendien heeft de missie al jaren langer gevlogen dan oorspronkelijk voorzien was. Om de ongerepte maanlandschappen niet te bevuilen, wordt een laatste ramkoers naar Saturnus ingezet.

Tekst loopt door onder de video.

De laatste minuten van Cassini.

De pizza is eerder verdwenen dan het signaal van Cassini. Maar na een paar minuten, waarin niemand veel zegt, vol van pizza of emotie, is het dan zover. Het groene piekje verdwijnt langzaam van de monitor; alleen de horizontale groene lijn blijft over. Cassini is gecrasht. Of liever gezegd, samengedrukt en verdampt in de atmosfeer van Saturnus. De onverschrokken verkenner, die op een miljard kilometer afstand nieuwe werelden ontdekte, is niet meer.

'End of mission', klinkt het vanuit de NASA-controlekamer. Een professor naast mij pinkt een traantje weg. We lachen een beetje gegeneerd, dat we om een satelliet aan het grienen zijn. Plaatsvervangend schuldgevoel, voor het doelmatig vernielen van een satelliet met een naam, die ons de wonderen van het zonnestelsel liet zien.

Cassini was science, geen fiction. Geen mens aan boord. En toch glamoureus.