Waarom we een Blue New Deal nodig hebben

‘Mensen zitten in hun eigen vuilnisbelt’

Blikjes, flesjes, peuken en luiers. Veel luiers. Het zijn zomaar een aantal zaken die Ralph Groenheijde vindt als hij een dagje afval raapt op het strand van Scheveningen. Al dat afval is desastreus voor de natuur en het leven in zee. “In luiers zitten menselijke resten en een gel. Als die in zee terechtkomen, weet je 100% dat dieren het opeten, wat zorgt dat hun maag verstopt en ze doodgaan. Dus: je maakt een stuk toekomst door een kind op de wereld te zetten, maar gooit de luier in de natuur – best wel ziek.”

Groenheijdes opruimwoede begon in Costa Rica, op een paradijselijk strand. In plaats van schelpjes, zocht zijn zoontje plastic dopjes. Met zijn stichting TrashUreHunt organiseert hij nu opruimacties op Nederlandse stranden. Van het afval dat ze verzamelen, maken de deelnemers kunstwerken, zoals een levensgrote walvis van petflesjes. Zo wil hij bijdragen aan het bewustzijn over (plastic)vervuiling en mensen aansporen om zélf in actie te komen.

© Roma Santoro

De zee is in crisis

Plasticvervuiling is onderdeel van een grote, meervoudige milieucrisis die onze zeeën en oceanen bedreigt, zegt Chris Armstrong. “We hebben te maken met plastic, maar ook met opwarming, verzuring en vervuiling door kunstmest met stikstof.” Dat leidt onder meer tot grote dead zones in zee, die ontstaan als er water met resten van mest via rivieren in de zee terechtkomt. Eerst zorgt dat voor een explosie aan algengroei, vervolgens zuigen stervende algen alle zuurstof uit het water. “Als gevolg sterven duizenden, of zelfs miljoenen vissen, dolfijnen en bruinvissen.”

© Vera Vreyens / Brainwash

De longen van de aarde

Die milieucrisis is een groot probleem, want zeeën en oceanen zijn van cruciaal belang, legt Armstrong uit. “De zee matigt de temperatuur: zonder de zee zouden de polen veel kouder zijn en de tropen veel warmer, onbewoonbaar zelfs.” Ook speelt de zee een belangrijke rol in de zuurstofcyclus van de aarde, omdat die CO2 opneemt en zuurstof produceert. “Ik leerde op school dat regenwouden de longen van de aarde zijn, maar het zijn de zeeën.”

Nog een crisis: ongelijkheid

Behalve een milieucrisis, hebben we ook te maken met een crisis van ongelijkheid, volgens Armstrong. “De zee-economie is nog veel ongelijker dan de economie op het vasteland,” zegt hij. Dat heeft verschillende redenen. In de eerste plaats hebben sommige landen simpelweg meer kust dan andere, waardoor ze meer van de zee kunnen profiteren. Verder is het zo dat industrieën op zee, zoals de winning van olie en gas, erg kostbaar zijn, waardoor vooral rijke landen daarin actief zijn. Ook zie je dat industriële visserij grote ongelijkheid creëert: het zijn de megaschepen uit rijke landen die in de wateren van arme landen vissen, ten koste van de lokale kustbewoners.

Tijd voor een Blue New Deal

Volgens Armstrong is het daarom tijd om onze blik op de zee radicaal te veranderen. We moeten inzien dat de zee ons belangrijkste ecosysteem is dat we niet roekeloos kunnen uitputten, vindt hij. “We kennen de Green New Deal, die de milieu- en klimaatcrisis aan wil pakken in combinatie met sociale achterstand en ongelijkheid. Maar daar zit een groot blauw gat in.” Dus hebben we een Blue New Deal nodig.

De Blue New Deal bestaat uit drie kernelementen: erkennen dat kustgebieden vaak relatief arm zijn, dat ze disproportioneel getroffen zullen worden door klimaatverandering, maar ook, positiever, dat ze een belangrijke rol kunnen spelen in de klimaattransitie. Hoe dat er in de praktijk uit kan zien? Denk bijvoorbeeld aan zeewierteelt, vertelt Armstrong. “Je hebt geen kunstmest of pesticiden nodig om zeewier te telen, de ecologische voetafdruk is zelfs negatief omdat zeewier CO2 absorbeert. De teelt kan helpen om kustgebieden te beschermen tegen overstroming en bovendien dienen als kraamkamer voor zeedieren, zoals zeepaardjes.” 

Waar die Blue New Deal vandaan moet komen? Van individuele landen, denkt Armstrong, omdat die hun eigen kustgebieden beheren. Het zal een uitdaging zijn om de politieke wil en financiering te vinden om de deals op poten te zetten, geeft Armstrong toe, maar het blijft belangrijk om de vraag te stellen: wat voor zee willen we? “Ik denk: een zee waarin het draait om de bescherming van menselijk welzijn en niet om de winstbelangen van bedrijven. Hoe kunnen we dat centraal stellen in beleid?”