Samenleving

We moeten af van het idee dat extremisten verstandelijk niet in orde zouden zijn. Volgens filosoof en theoloog Rik Peels moeten we white supremacists, incels en terroristen vaker als rationeel zien. Alleen zo kunnen we hun gedrag verklaren.

De wereld staat in brand. Van klimaatverandering tot polarisatie en van overconsumptie tot watertekorten. Toch is filosoof Roman Krznaric hoopvol, want de geschiedenis laat zien dat we het kunnen: positieve verandering teweegbrengen. Daarom gaat hij in zijn nieuwe boek Geschiedenis voor morgen te rade bij het verleden.

Door de filosofie van Judith Butler zag Valentijn De Hingh haar transitie als daad van verzet tegen gendernormen. “Dat voelde als empowering”, vertelt ze bevlogen. De groeiende aandacht voor genderdiversiteit heeft ook een keerzijde. Vanuit rechtse hoek is er een backlash en neemt antigenderpolitiek toe. Ze tipt Butlers nieuwe boek Wie is er bang voor gender?, te winnen voor vrienden van HUMAN.

“Voel je je nu minder man?” Die vraag kreeg journalist en schrijver Jesse Beentjes meerdere keren toen er een testikel bij hem was verwijderd vanwege zaadbalkanker. Dat zette hem aan het denken. Wat hebben ballen met mannelijkheid te maken? En wat houdt mannelijkheid überhaupt in?

Hoewel in Nederland iedere acht dagen een vrouw wordt vermoord, werd de officiële term daarvoor pas afgelopen zomer voor het eerst in de Tweede Kamer genoemd. Feminist en schrijver Tessel ten Zweege vraagt zich af waarom we in Nederland de term femicide zo schuwen.

Nadat ze door meneer Sluyter, haar leraar in groep 8, werd bestempeld als “mavo-klantje”, maar met gemak het vwo doorkwam, realiseerde actrice en publicist Anousha Nzume zich dat ze was ondergeadviseerd. En zij niet alleen: veel vrienden van kleur hadden hetzelfde meegemaakt. Hoe kan het dat racisme in het Nederlandse onderwijs zo in stand wordt gehouden?

Alles wat je doet, eet en zegt heeft consequenties, stelt filosoof en jurist Jurriën Hamer. Ieder zijn eigen leven laten leiden en je niet met elkaar bemoeien; dat kan niet meer. Mensen moeten verantwoordelijkheid nemen voor hun daden, volgens hem. De schade die we berokkenen aan de wereld is te groot.

Vluchtelingen en migranten verdienen onze empathie. Maar de ene vluchteling blijkt de andere niet, zag visueel kunstenaar Tina Farifteh. Empathie is een complexe en instabiele emotie.

Een gezin kan zoveel meer zijn dan een vader, moeder en twee kinderen. Daarover vertelt schrijver Eke Krijnen.

Schrijver en theatermaker Marjolijn van Heemstra buigt zich in haar nieuwe serie Grensgevallen (HUMAN) over grijze gebieden tussen leven en dood, hier en daar, geweld en activisme. Ze vertelt over de serie en tipt de roman Tot in de hemel van Richard Powers, die leden van HUMAN kunnen winnen.

We zijn verslaafd aan ons eigen gelijk, volgens filosoof Lammert Kamphuis. De samenleving is gepolariseerd en laat weinig ruimte voor nuance. Daarom pleit hij in zijn nieuwe boek Verslaafd aan ons eigen gelijk voor lenigheid in ons denken en presenteert hij fosofie als medicijn tegen polarisatie.

Eke Krijnen heeft samen met haar vrouw en een goede vriend twee kinderen. Ze zijn een gewoon gezin, maar normaal worden ze niet gevonden. Tijd om heteronormatieve ideeën over het gezin te herzien, vindt ze.

Socioloog Milio van de Kamp groeide op in armoede en werkte zich op tot universitair docent. Hij schreef een boek over kansenongelijkheid in Nederland.

De opa van Sunny Bergman was een nazi. Hij verkrachtte haar oma en keek niet om naar zijn zoon Richard, Sunny’s vader. In haar boek Mijn nazi opa onderzoekt ze het intergenerationele trauma dat die familiegeschiedenis veroorzaakte.

De enige manier waarop een man naast een geëmancipeerde vrouw kan lopen, is door zichzelf te temmen, betoogt schrijver Babah Tarawally.

Het neoliberalisme heeft gefaald, klinkt het steeds luider. Maar wat is het alternatief? De ‘meent’, denkt cultuurfilosoof Thijs Lijster. In zijn nieuwe boek Wat we gemeen hebben, gebruikt hij dit concept om te laten zien hoe we belangrijke zaken die steeds verder geprivatiseerd zijn geraakt, zoals wonen, zorgen en leren, weer zélf in handen kunnen krijgen. Niet als losse individuen, maar als gemeenschap.

Met de bouw van zes hoge witte torens zonder tralies werd de Bijlmerbajes in Amsterdam in de vorige eeuw het symbool van menselijker denken over misdaad en straf. Misdadigers moesten niet als beesten worden opgesloten in een kooi, maar als mensen worden behandeld. In 2016 werd de gevangenis gesloopt. Gingen daarmee ook de idealen van socialer straffen tegen de vlakte? In hun boek De hechtenisclub. Breekbare idealen in de bajes zoeken Daphné Dupont-Nivet en Nils von der Assen dat uit.

Ongelijkheid, oorlog, een nadere klimaatcatastrofe: de wereld is in crisis. Is het mogelijk om het tij te keren? Ja, denken de tweelingbroers, filosofen en activisten Arthur en Jarmo Berkhout. Als we gaan inzien dat er alternatieven zijn voor het kapitalistisch systeem waarin we leven. En in actie durven komen. Ze schreven er een boek over, waarin ze te rade gaan bij de filosofie. “De filosofie helpt om je iets voor te stellen dat anders is dan wat er is. Er zit vrijheid in reflectie.”