Roxane van Iperen begint over dit onderwerp vanaf 48:10 minuten.

In haar journalistiek werk richt Van Iperen zich vooral op dirty businesses: bedrijven die zich schuldig maken aan schandalen, zoals het geval was bij de sjoemelsoftware van Volkswagen, maar zoals we ook kennen van de creditcrisis. 'Het zijn bijna geen incidenten meer te noemen. Wat ik merkte, is dat misstanden bij bedrijven zich laten beschrijven naar analogie van geweld en onderdrukking door de overheden. We weten dat de top van Volkswagen op de hoogte was van de fraude en dat dit vervolgens is doorgesijpeld in de bedrijfscultuur. Heel veel werknemers, mensen zoals jij en ik, zijn van de fraude op de hoogte geweest, zonder aan de bel te trekken.'

De tekst gaat verder onder de foto.

© Brainwash

In een paginagrote advertentie in de grote dagbladen ging Volkwagen diep door het stof nadat bleek dat er gesjoemeld was met software in dieselmotoren van het merk (foto: ANP, Robin van Lonkhuijsen).

Volgens Van Iperen is dat opmerkelijk, omdat we het idee hebben dat we individueel en autonoom tot onze handelingen komen. Waarom is er dan niemand in zo'n organisatie in staat geweest om goed en kwaad van elkaar te onderscheiden? Het is een vraag die Van Iperen bezighoudt. Vorig jaar sprak ze erover met Martha Huggins, hoogleraar Sociologie aan Tulane University in New Orleans. Huggins deed onderzoek naar zogenoemde torture workers in Brazilië, bijvoorbeeld politieagenten die zich schuldig maakten aan het martelen van verdachten.

'Huggins vertelde dat, net als in het bedrijfsleven, hiërarchie belangrijk is. Het begint met een ideologie, met het idee dat iemand minder is dan jij. Vervolgens gaat dat idee over zoveel schijven, over zoveel lagen in een organisatie, dat niemand zich meer verantwoordelijk voelt, tot aan de politieagenten die de daadwerkelijke martelingen uitvoerden aan toe. Datzelfde principe zie je bij een bedrijf: afzonderlijke medewerkers zijn allemaal van mening dat zij niets verkeerd doen'. De truc is volgens Van Iperen om een corrupt systeem te ontmaskeren, zonder dat je er iemand persoonlijk op aanvalt. 'Anders sluiten ze zich voor je af.'

meer weten?

In Brainwash Zomerradio van Human interviewt presentator Floortje Smit denkers aan de hand van muziek. In het tweede seizoen van het programma spreekt ze met filosofen, wetenschappers, theatermakers en schrijvers over de muziek die vormend is geweest voor hun identiteit en voor hun denken. Met deze keer schrijver en jurist Roxane van Iperen. Beluister hier de hele uitzending terug.