Radicaal broos zijn we en oneindig bedreigd. Filosoof Awee Prins maakt zich sterk voor een filosofie van het alledaagse. In Brainwash Zomerradio van Human, waarin presentator Floortje Smit denkers interviewt aan de hand van muziek, legt hij uit wat je je daarbij moet voorstellen.

Met zijn boek Uit Verveling wilde Awee Prins een verborgen motief in de Westerse samenleving loskloppen. Het welvarende, maar overvolle, lege en ontevreden leven - en hoe wij dat te lijf gaan met 'Get a life, get a Pepsi'.

Het kan toch niet waar zijn dat dát onze oplossing is voor onze problemen. Of die verschrikkelijke zin: 'het leven is een feest, maar je moet wel zelf de slingers ophangen'. In feite zijn we voortdurend op de vlucht. De verveling die we ervaren heeft te maken met het broze, naakte bestaan zonder afleiding. Dat is het werkelijke motief: broosheid.

In de eerste uitzending van deze prachtige Brainwash Zomerradio reeks, citeerde filosoof Jan Drost uit Anna Karenina van Tolstoj. De beroemde eerste zin: 'Alle gelukkige gezinnen lijken op elkaar, alle ongelukkige gezinnen zijn ongelukkig op hun eigen wijze'. Dat is een zin waarvan bijna iedereen zegt: dat is zó treffend. Dat is zó goed, want ongeluk heeft namelijk zoveel variaties, terwijl geluk er steeds hetzelfde uitziet. Mijn herschrijving van Tolstoj houdt in, dat ook alle gelukkige gezinnen ongelukkig zijn op hun eigen wijzen.

Daarmee lijkt het alsof ik een pessimist ben. Ik citeer hier graag een acteur uit de onvolprezen serie True Detective. Matthew McConaughey, die Rust Cohle speelt, zegt in deze serie: 'I consider myself a realist. But, in philosophical terms, I am what is called a pessimist'. Laten we dus niet de filosoof worden. Het gaat mij echt om het realisme. Wat ik wil doen is kanttekeningen plaatsen bij de mooi-weer-samenleving.

Want dat is de samenleving waar we in leven. Dat wil zeggen dat als iemand vraagt hoe het gaat, je altijd zegt: goed, of druk. Dat kan niet waar zijn! Het kan niet altijd met zoveel mensen goed gaan. André Malraux heeft ergens mooi geschreven: 'De mensen zijn veel ongelukkiger dan wij gewoonlijk denken'. En Robert Musil heeft het prachtige fragment in Die Schwärmer: 'U hebt er geen idee van hoeveel mensen kapotgaan, terwijl ze het klaarspelen om te leven'.

Ik heb daar de boude bewering aan toegevoegd, waar ik niet door iedereen om wordt geprezen en iedereen onzin vindt: wij zijn ons huilende inhoudende mieren. Deep down is dat wat we zijn. De een slaagt er wat beter in het huilen in te houden dan de ander. Soms is het ook wel domheid; zelfvertrouwen is voor mij de comfortzone van de domheid.

Ik citeer graag mijn goede vriend Leo van de Wetering, van filosofie- en wetenschapboekhandel Donner in Rotterdam. Hij heeft een lievelingscitaat van een theoloog: wij zijn oneindig bedreigd. Nu zou je kunnen zeggen: Leo van de Wetering is boekhandelaar, die zijn allemaal oneindig bedreigd - maar het gaat echt om iets veel fundamentelers.

Wij zijn oneindig bedreigd, dat wil zeggen: wij zijn radicaal broos. Deze radicale broosheid moeten we niet ontkennen. Als wij oneindig bedreigd zijn, dan bedoel ik niet: bedreigd door de oneindigheid. Mensen in de middeleeuwen voelden zich oneindig bedreigd, maar wij hebben de hel inmiddels afgeschaft. Hier gaat het om iets anders. Dit doet zich voor in steeds andere configuraties. Voortdurend is er iets in ons leven, in onze cultuur en in onze tijd van de oneindige, zich in allerlei gedaantes voordoende bedreiging.

Illustratief daarvoor is Riesman's boek, The Lonely Crowd uit 1950, wat over de Radarmens gaat. De Radarmens is iemand die voortdurend om zich heen kijkt naar wat anderen van hem vinden. Hij is niet meer geworteld in tradities of in andere dingen, maar denkt nog maar aan een ding: wat vindt iedereen van mij? Het paradigmatische voorbeeld van de Radarmens is Death of a Salesman. In dit werk is de hoofdpersoon geobsedeerd door de vraag wat anderen van hem vinden en denkt alleen nog maar: hoe word ik beoordeeld?

Dit zie je nu in de Facebookgeneratie. Jonge mensen die allemaal bloednerveus en vreselijk onrustig zijn, omdat ze denken: hoe wordt er over mij gedacht? Hoe krijg ik zoveel mogelijk likes voor dit filmpje? Ik word daar zo droevig van. Het is maar één voorbeeld van oneindig bedreigd zijn.

Dat fenomeen wil ik doordenken met loskloppend te denken. Loskloppend denken is geen kritiek, of analyse - ik geloof dat wij dat helemaal niet kunnen doen. Loskloppend denken is een soort hond die schudt, en wat ruimer in zijn vel komt te zitten. Zo maak je ruimte in je denken.

meer weten?

Awee Prins was hoofdgast in Brainwash Zomerradio, waarin presentator Floortje Smit denkers interviewt aan de hand van de muziek die hun leven heeft veranderd. Beluister de hele uitzending hierboven terug (vanaf 6:37).