In Brainwash Zomerradio van Human interviewt presentator Floortje Smit denkers aan de hand van muziek. Welke nummers zijn vormend geweest voor hun identiteit en denken? Deze lessen kunnen we leren van filosoof, bestuurskundige en politicoloog Haroon Sheikh.

1. Laat je niet meeslepen door de waan van de dag, maar kijk naar de achterliggende patronen

In de waan van de dag kan het lastig zijn om te weten waar we onze aandacht op moeten richten. Als je voorbij de eindeloze stroom uitspraken en de individuele personen kijkt, kun je de achterliggende patronen van een samenleving in beeld krijgen. Bepaalde tradities, geografische variabelen en diepe culturele patronen doen je begrijpen waarom iets gebeurt in de huidige wereldorde.

In een tijd van verandering hebben we ankers nodig. Deze helpen je de wereldorde te begrijpen, in een tijd waarin presidenten gemakkelijk radicale dingen zeggen. Deze ankers stellen je in staat om retoriek en essentie van elkaar te onderscheiden. Zicht op de historische patronen helpen het beleid van Poetin of Erdoğan begrijpen, of Noord-Korea dat de extremen opzoekt.

Als je kijkt naar de huidige wereldorde, zien we een belangrijke verschuiving richting het oosten plaatsvinden. Terugkijkend in de geschiedenis zien we dat de Euraziatische vlakte tot aan min of meer 1500, met China aan de ene kant en Europa aan de andere, met de Arabische wereld en India er tussen. Dat is de levensader van de wereld geweest.

Daarna kwam het Atlantische tijdperk, waarin de aandacht verschoof naar wie de Atlantische Oceaan regeerde, van Nederlanders tot Engelsen en culminerend in Amerika, met de Navo als het Atlantische verbond.

We bewegen nu terug naar de tijd waarin de Euraziatische vlakte weer het centrum aan het worden is. Daar vinden de meest dynamische veranderingen plaats. Van China tot Turkije, Rusland, India en Iran. Er is veel ontwikkeling, deze landen worden rijker, maar er is ook veel potentieel voor conflict.

Amerika is nog steeds de grootmacht van de wereld en zal dat nog lange tijd blijven, maar er is nu iets tegenover aan het opkomen. Amerika zal zich hier ook op aanpassen. Met het presidentschap van Trump is Amerika versneld haar autoriteit en invloed aan het verliezen. Maar als we door de waan van de dag heen kijken, is Amerika nog steeds veruit de grootste economie ter wereld, heeft het meest geavanceerde leger ter wereld, en een voorsprong in technologie.

De tekst gaat verder onder de foto.

© Brainwash

Kungfu gevecht (Foto: AFP PHOTO, Goh Chai Hin).

2. Het Oosten zal straks niet alleen producten, maar ook ideeën exporteren

Het Oosten is zichtbaar bezig met een economische opkomst en krijgt een grotere invloed, bijvoorbeeld door Chinese bedrijven en kapitaal dat deze kant op komt. Dat is een verhaal dat we al langere tijd begrijpen en dus ook zien aankomen. Maar wat we nog niet goed doorhebben, is dat deze invloed veel verder gaat dan dat. Het Oosten zal straks niet alleen producten exporteren, maar ook ideeën. Dat zal grote invloed hebben op politiek en ideologie. In dat domein zijn we veel minder goed voorbereid op andere ideeën over wat een goede politieke orde is.

Welke argumenten zijn er in China voor het politieke systeem dat ze daar hebben, en waarom denken ze dat het beter is dan ons systeem? We zeggen in Nederland te gemakkelijk: ze hebben het niet begrepen, dat is dictatuur. Voordat we met zo'n oordeel komen, zouden we eerst van binnenuit beter moeten begrijpen welke ideeën ze daar hebben.

We hebben vaak niet zo goed in de gaten dat we de wereld door een hiërarchische bril zien. Impliciet denken we vaak dat het westen verder ontwikkeld is. Een eenvoudig gedachte-experiment legt dat bloot:

Hoe zouden wij erop reageren als de premier van India of China hier komt, en zegt dat ze zich zorgen maken over de manier waarop in het parlement wordt gesproken, of over de spanningen tussen bevolkingsgroepen?

We denken dan al snel: waar bemoeien ze zich mee? Hoe komen ze er bij om hun standaard aan ons op te leggen? Toch leggen we andersom heel gemakkelijk onze normen op aan anderen. We vinden dat mensenrechten wereldwijd gehanteerd moeten worden, zoals wij ze hebben geformuleerd. Naarmate het zelfvertrouwen van deze samenlevingen groeit, zullen we meer en meer geconfronteerd worden met onze superieure houding.

3. Wat we kunnen leren van oosterse tradities

We leven in een tijd waarin ontzettend veel veranderingen rondom ons heen plaatsvinden. We kunnen te rade gaan bij de spirituele tradities van het Oosten die een omgang met de druk van het dagelijkse leven. De opkomst van yoga en meditatie groeit in het Westen. Maar ook vechtsporten als Kungfu.

In deze Brainwash Talk praat Haroon Sheikh over de waarde van (vechtsport)training.

In de verregaande technologisering van onze levens vindt er een vervreemding van het lichaam plaats. We kunnen altijd en overal bij zijn, door alleen in ons hoofd overal achteraan te rennen, waardoor we het contact met het eigen lichaam en de ademhaling kwijtraken. In deze tijd kunnen we daar inspiratie voor vinden in het Oosten.

De muziek die Haroon Sheikh selecteerde voor Brainwash Zomerradio:

meer weten?

Filosoof Haroon Sheikh was de zevende hoofdgast in Brainwash Zomerradio, waarin presentator Floortje Smit denkers interviewt aan de hand van de muziek die hun leven heeft veranderd. In de laatste week van juli en de eerste week van augustus te beluisteren op NPO Radio 1 tussen 00:00 en 02:00 uur, en op vrijdagen vanaf 00:30 uur. Beluister de hele uitzending hierboven terug.