Als hij naar de economie kijkt, en ziet hoe slecht het gaat, dan lopen de rillingen over zijn rug. Veel mensen hebben niet door wat de ernst is van de situatie, zegt econoom Bas Jacobs. En dat terwijl de economie met een donderend geraas instort. Aan de hand van muziek spreekt hij erover met Floortje Smit in de Human-podcast Brainwash. Abonneer je via Apple, Spotify, of RSS-feed.

Als ZZP'er lopen mij de rillingen over de rug als ik denk aan hoe het nu verder moet in de economie. Hoe zit dat bij jou?

'Ik heb nog nooit zoiets gezien. De cijfers laten record op record zien. De consumptie is nog nooit zo hard ingestort. Werkloosheid is nog nooit zo snel opgelopen. Ongeveer 40 miljoen werklozen erbij in Amerika, in korte tijd. De Nederlandse situatie kennen we nog niet precies want de statistieken lopen achter, maar als je alle signalen oppakt, dan is dit op alle mogelijke manieren ongekend. Veel mensen hebben dat volgens mij nog niet in de gaten, omdat door de maatregelen van de overheid hun loon wordt doorbetaald. Er worden maatregelen genomen die ongekend zijn. Tijdens de vorige crisis heeft de overheid voor 50 miljard aan bezuinigingen en lastenverzwaringen doorgevoerd. Nu gaan we in een jaar tijd de staatsschuld verhogen met 92 miljard. De omvang van die bedragen is gigantisch. Wat we nu in een paar maanden wegzetten, is bijna twee keer zo groot als wat er is omgebogen in de publieke sector in de zeven jaar waarin we uit de vorige crisis kwamen.'

Ik wil niet in een anderhalvemetereconomie of anderhalvemetersamenleving leven. Ik vind dat een verschrikkelijk vooruitzicht. Het ontmenselijkt ons.

'De dingen die ik nu zie, gaan mijn voorstellingsvermogen als econoom vaak te buiten. Bedrijven staan allemaal in een soort reorganisatiestand. Ze hebben niet alleen een paar maanden een kasprobleem: ze hebben een solvabiliteitsprobleem. Omdat we de economie moeten herstellen gooien bedrijven alle flexibiliteit eruit, denk aan zelfstandige en flexibele werknemers. Ze proberen maximaal uitstel van belasting te krijgen zodat ze niet naar de bank hoeven voor een lening. Dat heeft effect op de lange termijn van onze economie en van ons productievermogen. Daarnaast staan veel mensen in een soort crisisstand. Ik ben bang dat daardoor veel permanent kapotgaat, waardoor we op een lager inkomensniveau blijven hangen nadat het allemaal een beetje overwaait.'

Hoe kijk je aan tegen de anderhalvemetersamenleving?

'Ik vind dat we heel makkelijk de hele boel omgooien. Dat nieuwe normaal wordt als iets onvermijdelijks gepresenteerd, terwijl het dat niet zonder meer is. Sterker nog, ik vind het helemaal niet iets waar we naartoe moeten. Ik snap dat we, zo lang we nog geen vaccin hebben, voorzichtig moeten zijn, maar die anderhalve meter mag nooit het nieuwe normaal worden, wat mij betreft. Ik wacht met smart op politici die hun plannen ontvouwen over hoe zij denken dat de wereld georganiseerd zou moeten worden met corona. Gaan we echt nog jarenlang bejaarden opsluiten? Gaan we ouderen niet meer bezoeken? Gaan we kwetsbaren isoleren? Dat zijn hele heftige beslissingen. Willen we het geweldsmonopolie van de staat gebruiken om die anderhalve meter af te dwingen? Mensen worden nu bekeurd voor het gebrek aan afstand houden. Dat is nog niet het ergste: ze krijgen daardoor ook een notitie op het strafblad. Ik hoor geen politicus zeggen dat dat eigenlijk disproportioneel is. En als we naar de economie kijken: met die anderhalvemeter zijn veel bedrijven niet meer in staat om geld te verdienen. Zeggen we dan tegen die bedrijven dat ze maar iets anders moeten verzinnen?'

© ANP/Jeroen Jumelet

Vrouw met mondkapje in een trein

'Ik denk dat we ons veel te makkelijk neerleggen bij het idee dat dit een onvermijdelijke verandering is. Ik zeg het een beetje besmuikt, maar volgens mij kunnen we wel iets leren van de porno-industrie. Daar is nog geen oplossing voor HIV en Aids en toch draait die industrie gewoon door, zonder al te veel ongelukken of bijna geen ongelukken. Dat komt omdat iedere acteur zich test en heel vaak test. Volgens mij kunnen we hiervan leren dat we de samenleving ook kunnen laten draaien als we veel en vaak testen. Als mensen dan corona blijken te hebben, kunnen ze daarnaar handelen door zich te isoleren. Ik denk dat dat de route moet zijn, niet de anderhalvemetereconomie. Juist dan kun je de economie weer op een normale manier laten functioneren.'

En als die testen er niet zijn?

'Er is meer dan genoeg testcapaciteit in Nederland. Aanvankelijk waren die tests er alleen voor mensen die ziek waren en mensen die in de zorg en andere gevaarlijke beroepen werkten, maar ik vind dat iedereen, ook zonder symptomen, zich moeten kunnen laten testen. Overigens is testen geen wondermiddel, want testen kunnen vals negatief zijn. Dat betekent dus dat je niet honderd procent zeker bent dat je vrij bent van corona. Dat betekent dus dat je altijd voorzichtig moet zijn met kwetsbare mensen. Honderd procent waterdicht zul je het nooit krijgen, maar als je dit goed doet, kun je volgens mij wegblijven van de anderhalve meter, en de economische schade enorm beperken. Maar misschien nog wel belangrijker: je geeft mensen de sociale en mentale rust om weer op een normale manier relaties aan te gaan. Te dansen, uit te gaan, de liefde te beleven, elkaar aan te kunnen raken zonder de hele tijd te panisch te hoeven zijn of je wel of niet een infectieziekte verspreidt. Ik denk dat dat voor onze mentale gezondheid enorm belangrijk is. Ik wil niet in een anderhalvemetereconomie of anderhalvemetersamenleving leven, ik vind dat een verschrikkelijk vooruitzicht. Het ontmenselijkt ons.'