Terug naar november 2019. Esajas is met actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP) in een voormalig schoolgebouw in Den Haag. "We hadden een bijeenkomst georganiseerd, het KOZP-congres noemden we het, waarop we samen nadachten hoe we de vreedzame acties tegen Zwarte Piet en racisme konden voortzetten. Na ongeveer een half uur werd er hard op de deuren gebonkt, werd er buiten vuurwerk afgestoken. Een groep geradicaliseerde pro-Pieten en hooligans probeerde naar binnen te breken. Gelukkig hebben we de deuren kunnen barricaderen met barkrukken en houten palen die daar stonden."

Bang was Esajas niet. "Het was een adrenaline-situatie. Ik stond op het podium en heb de zaal toegesproken, geprobeerd om mensen de kalmte te laten bewaren en op elkaar te laten letten." Het is dan ook niet de eerste keer dat KOZP met bedreigingen te maken krijgt. "We hadden wel verwacht dat het fysiek zou kunnen worden, want we hadden vaker te maken gehad met fysieke intimidatie. Maar dat gebeurde vooral tijdens protesten bij intochten van Sinterklaas. We hadden niet verwacht dat het tijdens een bespreking zou gebeuren. Achteraf gezien is dat misschien een beetje naïef geweest. Helaas."

De auto van Esajas, die bij het schoolgebouw geparkeerd staat, wordt total loss geslagen. Hij wordt daar nog elke maand aan herinnerd als de premie voor zijn autoverzekering wordt afgeschreven. "Er is een aantal mensen opgepakt, maar niemand veroordeeld omdat de politie onvoldoende bewijs zou hebben gehad. Dat betekent dat er niemand was om de schade op te verhalen, waardoor ik nu minder schadevrije jaren heb en een hogere premie betaal. Dat doet elke maand opnieuw een beetje pijn." Maar er is meer dan alleen een verhoogde premie: "Ik heb het een plek kunnen geven, maar ik weet dat er anderen zijn die er erg door geraakt zijn. Mijn partner heeft er een burn-out en paniekaanvallen aan overgehouden. Dat heeft er mede voor gezorgd dat ik in mijn activisme een stapje terug heb gedaan." 

De ingeslagen achterruit van zijn auto heeft hij bewaard. "Het was zo’n heftig moment, zo bizar. En je weet hoe dat gaat: men vergeet het en na verloop van tijd doen we alsof het zo erg niet geweest is. Ik wist dat ik iets moest bewaren. Dus heb ik de garage gebeld waar mijn auto naartoe gebracht was, een busje geregeld en de ruit opgehaald. Afgelopen jaar was het tien jaar geleden dat we begonnen zijn met de Zwarte Piet is Racisme-campagne. In het kader daarvan hebben we bij The Black Archives de tentoonstelling Facing Blackness, of Zwartheid Onder Ogen Komen. De ruit is onderdeel van die tentoonstelling."

Een van de nummers die Esajas heeft uitgekozen voor Brainwash Zomerradio is Redemption Song van Bob Marley. "'Emancipate yourselves from mental slavery. None but ourselves can free our minds.' Dat vind ik zo sterk. Het is een zin die gepopulariseerd is door Bob Marley, maar afkomstig is van Marcus Garvey. Hij was een van de leiders van de UNIA, de Universal Negro Improvement Association, een van de grootste zwarte emancipatiebewegingen van de 20e eeuw. Slavernij was afgeschaft, maar het koloniale systeem werkte op een andere manier door, onder andere door geïnternaliseerd racisme. Je zag dat zwarte mensen zichzelf inferieur, minder mooi, minder intelligent, minder ontwikkeld vonden, omdat ze dat eeuwenlang verteld was. De boodschap van Garvey was dat we daarvan los moesten komen." 

Het is die thematiek die ook aan de orde komt in tentoonstelling Facing Blackness. "Na de afschaffing van de slavernij zag je dat stereotiepe, raciale beelden nog sterker naar voren werden gebracht. Je zag dat in kinderboeken, theater, advertenties voor bijvoorbeeld zeep of chocolade. Er zijn objecten opgenomen in de expositie waar je haren recht van overeind gaan staan. Beelden die we nu heel problematisch en racistisch zijn gaan vinden, behoorden decennialang tot de normaalste zaak van de wereld. Zwarte Piet is daar slechts een van de voorbeelden van."

Bij het maken van de tentoonstelling is er veel gesproken over de manier waarop de voorwerpen getoond worden. "Dat was en is nog steeds een dilemma en onderwerp van interne discussie. Hoe cureer je een expositie waarin je aan de ene kant historische beelden wilt tonen, om te confronteren, te laten zien hoe het heel lang geweest is en aan het denken te zetten, zonder mensen te schofferen met die racistische en gewelddadige beelden?"

Er is gekozen voor zogenoemde trigger warnings, bijvoorbeeld bij een prent van Sara Baartman, een zwarte vrouw die tentoongesteld werd vanwege haar grote billen en borsten. "In dat geval gaat het over racisme en ook over seksisme, over een vrouw wiens lichaamsdelen tentoongesteld werden. Als je die beelden opnieuw tentoonstelt, doe je dan niet deels hetzelfde? Daarom hebben we ervoor gekozen om haar lichaamsdelen te bedekken. Zonder haar lichaam opnieuw te tonen, zie je dat het over Baartmans gaat. Juist door delen weg te laten, hopen we ook aan te zetten tot kritische reflectie. Maar het blijft onderwerp van gesprek."

Het hele gesprek met Mitchell Esajas luister je bovenaan deze pagina terug. Of als podcast, zoek dan op 'brainwash' in je favoriete podcast-app.