Wat er gebeurt als kunstmatige intelligentie slimmer wordt dan wij

Er waren net 270 containers in zee gewaaid, en het plan was eigenlijk om met een schip op de Waddenzee plastic gaan vissen. Dat zou ik gaan doen met mijn studenten van de Design Academy, waar ik een dag in de week lesgeef. Het thema voor ons trimester was expeditie.

Maar een van onze studenten kwam uit de Sahara, en daar konden we rijden op een kameel. Een ticket kostte maar 104 euro. Retour. En dus vlogen we met de hele afdeling naar de Sahara. Over global warming of carbon footprints hebben we het niet meer gehad.

En dat is nou precies het probleem. Want kijk eens om je heen in de wereld. Hoe staan we er in 2019 eigenlijk voor? Plant- en diersoorten sterven uit door ons toedoen. Naties voeren oorlog met elkaar alsof het verwende kleuters zijn die hun zin niet krijgen. Vluchtelingen helpen we amper. Deze problemen komen we nauwelijks onder ogen.

In de Sahara lag ik op mijn rug in het zand en ik keek omhoog naar al die sterren. Ik had nog nooit zoveel sterren gezien. Als je opkijkt naar zo ontelbaar veel plekken waar leven kan ontstaan, kan je niet anders dan geloven dat er buitenaards leven is. Ik denk dat buitenaards leven altijd min of meer op dezelfde manier ontstaat, in tien stappen.

Stap 1. Er is een planeet where nothing ever happens.

Stap 2. Er ontstaat een eerste plukje leven.

Stap 3. Er ontstaan verschillende soorten.

Stap 4. Een van die soorten begint voorzichtig een beetje na te denken.

Stap 5. De eerste gereedschappen worden gebruikt.

Stap 6. De eerste elektrische gereedschappen worden gebruikt.

Stap 7. De computer wordt ontdekt.

Stap 8. De eerste vormen van kunstmatige intelligentie ontstaan.

Stap 9. Leven kan voortaan bedacht en ontworpen worden.

Stap 10. Het leven verlaat de planeet en verspreidt zich over de ruimte.

De mens onderscheidt zich vooral van andere diersoorten doordat we gereedschapsmakers zijn. En vanuit dat licht bezien is juist de ontdekking van de computer een cruciale stap. Voormalig Apple-voorman Steve Jobs las eens een artikel over de efficiëntie van voortbewegen onder diersoorten, waarin stond dat de condor de minste energie gebruikt om zich een kilometer te verplaatsen. De mens deed het een heel stuk slechter en stond ongeveer 30 procent lager op de lijst. Maar toen was er een slimme wetenschapper die bedacht dat we moesten kijken naar de voortbeweging van de mens op een fiets. De mens op een fiets blies de condor totaal uit zicht, mijlenver naar beneden van de top van de lijst. En Steve Jobs trok onmiddellijk de juiste conclusie en riep: 'A computer is a bicycle for our minds.'

De computer sluit naadloos aan op onze vermogens en onze tekortkomingen, wat onze vooruitgang in een stroomversnelling heeft gebracht. Het is niet meer dan logisch dat de volgende stap kunstmatige intelligentie zal zijn. Volgens futurist Ray Kurzweil zal kunstmatige intelligentie rond 2050 een miljard keer slimmer zijn dan alle mensen bij elkaar. Moeten we er daarom bang voor zijn?

Stel je voor dat je een mier ziet lopen. Vraag je je dan weleens af of die mier op weg is naar zijn werk? Of dat die mier zin heeft om een iets te gaan eten? Ik denk het niet. Je denkt pas over die mier na als je er last van hebt. Ofwel: iets wat zo verschrikkelijk slim is als kunstmatige intelligentie zal waarschijnlijk überhaupt niet met ons bezig zijn.

Het zou een probleem kunnen worden als onze ideeën blijken te botsen met de ideeën van kunstmatige intelligentie die zoveel slimmer is dan wij. Ik denk dat de evolutie van intelligentie altijd ongeveer op dezelfde manier verloopt. Omstandigheden kunnen leiden tot leven. Leven kan leiden tot slim leven. Slim leven kan leiden tot nog slimmer leven. En dat nog slimmere leven zal leiden tot kunstmatige slimheid. Kunstmatige slimheid zal zichzelf kunnen verbeteren op zo'n manier dat wij het niet meer begrijpen. En waarschijnlijk zal die kunstmatige slimheid niet langer in ons geïnteresseerd zijn.

Maar is intelligentie het belangrijkst in de evolutie, of doet liefde er ook toe? Als je kijkt naar de evolutie dan is gedrag en emotie veel ouder dan intelligentie. Om die reden is het dan ook zo dat intelligentie geen voorwaarde is voor het kunnen ontstaan van liefde. Gedrag en emotie is dat wel. Daarom zijn er veel meer soorten afhankelijk van gedrag en emoties dan van intelligentie. Kijk naar hoe wij houden van onze huisdieren. We houden niet van onze huisdieren omdat ze zo slim zijn. Omdat we zo gevoelig zijn voor gedrag en emoties hebben we de neiging om te antropomorfiseren, dat is het toekennen van menselijke eigenschappen aan dingen en dieren.

Daarom krijgen we snel medelijden met een rondscharrelende robotstofzuiger die vast komt te zitten, maar hebben we geen medelijden met een koffiezetapparaat dat kapot gaat. Want een koffiezetapparaat laat niet zoveel kenmerken van gedrag zien.

Dat laatste zal overigens wel veranderen. Want hoe meer machines op ons lijken, hoe makkelijker we met ze kunnen omgaan. Dus het ligt voor de hand dat we dingen steeds meer moeten ontwerpen op zo'n manier dat we ermee kunnen communiceren alsof het mensen zijn.

In 1992 heb ik een pratend koffiezetapparaat ontworpen, nadat ik een paar jaar daarvoor het eerste pratende koffiezetapparaat ter wereld maakte. Het apparaat bestaat uit twee delen die met elkaar en met de gebruiker communiceren. Het ene deel is Douwe, die staat in de keuken. En het andere deel heet Egbert, die staat in de woonkamer. Als Douwe de koffie klaar heeft, stuurt hij een seintje naar Egbert en die begint dan te praten. Hij zegt dan: 'Ga maar naar de keuken, want Douwe heeft de koffie klaar.'

Dat is natuurlijk een grapje, maar het is wel waar het naartoe gaat. Tot zover nog geen problemen. Maar als de kunstmatige intelligentie zo slim wordt dat een koffiezetapparaat zelf gaat beslissen dat ik genoeg koffie heb gedronken, dan wordt het lastig. Ik denk dat mensen vooral bang zijn voor kunstmatige intelligentie omdat we nog niet zo goed kunnen overzien wat het ons zal brengen. Evolutionair gezien is dat slim. Want als je bang bent voor onbekende zaken, dan vergroot dat automatisch je overlevingskansen. Maar zoals het er nu voorstaat denk ik dat we zo snel mogelijk een pact moeten sluiten met kunstmatige intelligentie. Want of we nou willen of niet, kunstmatige intelligentie zal op korte termijn een stuk slimmer zijn dan wij.

Als kunstmatige intelligentie ons tegen die tijd hier en daar een helpt, dan zijn de waarschijnlijk een heel stuk beter af dan als we met z'n allen gewoon een beetje blijven doorklooien. Zoals het er nu voorstaat is het een situatie van nu of nooit: we moeten nu actie ondernemen, of we zullen binnenkort uitsterven. Onze zucht naar steeds meer en steeds geavanceerdere technologie is de standaardkoers van de evolutie. Kunstmatige intelligentie zal het leven niet alleen verlossen van allerlei menselijke domheid, maar ook van het soort evolutionaire pech dat we onderweg ervaren, zoals sterfelijkheid.

Tegen wil en dank koersen wij op het bereiken van kunstmatige intelligentie af. En ik vermoed dat kunstmatige intelligentie niet onze ondergang zal worden, maar juist onze redding. Daarom moeten we onze bezwaren tegen kunstmatige intelligentie laten varen en alles op alles zetten om dat voor elkaar te krijgen.