Blijven dromen: het is onze enige redding

Immersieve technologie is cruciaal voor het voortbestaan van de mensheid. Immersieve technologieën zijn dingen zoals virtual reality: zo'n bril waarmee je verre oorden of nieuwe ervaringen kunt beleven. Of de extra visuele informatie die augmented reality je geeft. En ook dingen als het internet der dingen, kunstmatige intelligentie en machine vision.

Al die technologieën samen vormen een nieuwe taal waarmee je emoties overbrengt, door andermans ogen kunt kijken en andere culturen kunt begrijpen. En het levert nieuwe amusementsvormen op. Je kunt een film binnen stappen en naast James Bond zitten in een achtervolging. Of terugreizen in de tijd en horen hoe Da Vinci de helikopter uitvond – uit de mond van Da Vinci zelf. Of je kunt als grootouders aan je eigen keukentafel een bordspel spelen met je kleinkinderen in een ander land. Deze technologie maakt dat mogelijk.

Als je hierover hoort in de media, gaat het vaak over headsets en camera's. Maar de techniek is niet zo interessant, is zelfs vrij saai. Wij mensen zijn van nature sociale wezens: als je ergens heel verdrietig, blij of enthousiast van wordt, wil je dat met anderen delen –met je vrienden, familie en dierbaren. Als technologie het makkelijker maakt om daar uitdrukking aan te geven, dan wordt het interessant.

Dat is een heel natuurlijke neiging. We zoeken altijd manieren om ons uit te drukken, al van oudsher. De vroegste mens ontwikkelde een beeldtaal door in grotten op rotsen te tekenen. Toen ontwikkelden we spraak en schrift, schreven boeken met de hand. We gingen beelden vastleggen met foto's, en namen films op, met geluid. Dat geheel nieuwe audiovisuele medium groeide uit van een soort kermisattractie tot een krachtig massamedium met verhalen waarin je wordt meegesleept.

Toen de eerste maanlanding op tv kwam, had dat enorme impact en inspireerde het velen om de wetenschap in te gaan. Ik was toen nog niet geboren, maar als kind wilde ik ook astronaut worden. Ik ben niet bepaald in een ideaal gezin opgegroeid. Mijn ouders, jonge immigranten, kregen foute vrienden. Ze waren naïef en raakten verslaafd aan drank en harddrugs, wat resulteerde in huiselijk geweld en ruzie om geld voor drugs. Tot ze uiteindelijk uit elkaar gingen. Mijn alleenstaande en verslaafde moeder ging dealen om rond te komen, maar ook om zelf aan drugs te komen. De hele dag junks over de vloer dus, wat weer andere problemen gaf.

Ik weet nog dat ik 's nachts wakker werd, ik was een jaar of zes. Ik zag een man met een bivakmuts op die een pistool op mijn moeders hoofd zette. Terwijl anderen overal naar geld zochten. Geen gelukkig gezinnetje dus. Ik vluchtte in fantasie: gamen, strips lezen, met Lego spelen. Ik had hele fantasiewerelden in mijn hoofd. Daarom wilde ik astronaut worden, om te ontsnappen. Om emotioneel te overleven, geestelijk gezond te blijven. Ik was dus een dromerig jongetje. Dat baarde mijn moeder zorgen. Ze dacht: 'Dat wordt nooit wat met die knul.' Ze vond me niet zo slim. Ze hield van me, maar vond me een sufkop.

Mijn leraren hadden helemaal geen begrip. Ze vonden me dom en onbeleefd. Door de vragen die ik stelde, en de manier waarop. Ik had niet de taal tot mijn beschikking om mijn gedachten uit te drukken. Ik kon de leraren wel volgen, maar was het niet altijd met ze eens. En zij niet met mij, ze vonden dat ik zat te dromen. Dat wordt niet aangemoedigd: al te hoge verwachtingen moet je niet hebben. Want als je te veel verwacht, kun je teleurgesteld raken.

Het is een patroon dat zich herhaalt, zelfs als mensen succes hebben. Ik luister graag naar mensen met inspirerende verhalen, dat is leerzaam. Maar ik hoor ze ook dingen zeggen als: 'Als mijn verhaal maar één mens inspireert, één leven verandert, dan is het al de moeite waard.' Nou nee, daar neem ik geen genoegen mee. Immersieve technologie is voor mij een nieuwe taal. Een nieuwe manier om ideeën, emoties en dromen over te brengen. Daarmee wil ik niet één mens bereiken, maar tientallen, honderden miljoenen. Ja, dat is heel ambitieus. Maar daar gaat het niet om.

Onze problemen eisen dat we ambitieuze dromen hebben. Want de tijd dringt voor de mensheid, voor de hele wereld. Alles raakt op: voedsel, land, water, lucht, energie. Zo'n beetje alles waar we dagelijks mee te maken hebben. Zo gebruiken we nog steeds fossiele brandstof. Terwijl zonne-energie en andere schone vormen van energie zo ver ontwikkeld zijn dat je energie thuis zou kunnen opslaan en onafhankelijk kan worden van het lichtnet. Het kan, maar het gebeurt niet, omdat bedrijven nog miljarden verdienen aan fossiele brandstof. Terwijl je voor nog geen duizend dollar een thuisaccu kunt bouwen en 80% besparen op je stroomrekening. Met technieken als virtual en augmented reality kun je dat zelf leren. Vandaag nog.

Het kan, maar het gebeurt niet. Omdat wij als bevolking nog niet voldoende beseffen, of niet willen beseffen wat de gevolgen zijn als we zo doorgaan. Met virtual reality zie je niet alleen, maar ervaar je echt hoe het leven er over dertig jaar uitziet. Dan ga je virtueel naar Amsterdam of Venetië, maar ziet geen grachten: je moet zwemmen, want die steden staan onder water. Je waadt door afval en plastic dat wij hebben gedumpt. Je hapt naar adem tussen de dode vissen. Zo'n ervaring gaat dieper dan alleen beelden zien. Je voelt dat je geen adem krijgt, dat het te warm is geworden. Je voelt de troosteloosheid en de wanhoop van onze toekomst.

En dan de gezondheidszorg. We komen wereldwijd al een miljoen chirurgen te kort. Twee miljoen in 2030. Overal ter wereld moeten mensen te lang wachten op eenvoudige operaties. Niet alleen in ontwikkelingslanden. In Amsterdam, Londen, New York heb je ook onnodig lange wachtlijsten. En velen kunnen de zorg die ze nodig hebben ook niet betalen. Stel je voor: duizend geneeskunde-studenten lopen hun co-schappen bij de beste borstkankerchirurg ter wereld. Gewoon op hun studentenkamer, en goedkoop. Na een jaar kun je dan tienduizenden vrouwen helpen die anders aan kanker overlijden.

Het kan, maar het gebeurt niet. Immersieve technologie maakt medische opleidingen veel breder toegankelijk. Maar deel je het talent van de beste chirurgen met tienduizenden studenten, dan dalen de winsten van de ziekenhuizen. Uit onderzoek blijkt: met onderwijs door middel van virtual reality kun je kennis en vaardigheden effectiever overdragen dan door boeken, colleges of filmpjes. Dus het kan, maar het gebeurt niet. Want behoud van de situatie, van het bestaande verdienmodel, is belangrijker dan de levens van velen. Het gaat niet alleen om fossiele brandstof en de gezondheidszorg.

Immersieve technologie is toepasbaar op elk denkbaar gebied. Voor mij was het de verwezenlijking van mijn droom als kind: nieuwe werelden bouwen en verkennen. Deze nieuwe taal stelt ons in staat kennis en vaardigheden te delen op een wijze die eerder niet mogelijk was. Als we maar groots durven te dromen. En ja, ik was een dromer, als kind. Maar ik was wel zo realistisch dat ik besefte dat als ik iets wilde veranderen ik het zelf moest doen. Ik kon niemand om hulp vragen. Nu weet ik dat ik niet alles zelf hoef te doen, dat ik om hulp kan vragen.

Hulp om deze boodschap met miljoenen te delen. Te laten zien dat het nog steeds mogelijk is het leven beter te maken en de wereld te behoeden voor de ondergang waar we op afstevenen. Als we onze verantwoordelijkheid durven te nemen. Men zegt wel: één regendruppel voelt zich niet verantwoordelijk voor de vloedgolf. Nu heb je de middelen om kennis en vaardigheden met de wereld te delen, op ongekende schaal en met ongekende snelheid. Dat is de boodschap: dat jij als afzonderlijke regendruppel de vloedgolf van verandering kunt zijn.

Daar ligt ook de paradox. Wij mensen verlangen naar groei, ontwikkeling, verbetering, betere expressiemiddelen. Maar we hebben ook een ingebakken weerstand tegen verandering. Ik vraag jullie verandering niet langer te vrezen. Ik vraag jullie alle vooroordelen los te laten die je wellicht hebt over virtual reality of technologie. Je hoeft mij niet op mijn woord te geloven, maar ga deze nieuwe taal zelf verkennen. Probeer het zelf uit en kijk of dit echt tot verandering kan leiden. Als je dat eenmaal gedaan hebt en er dan net zo over denkt als ik, dan vraag ik je om deze boodschap met de wereld te delen. Want volgens mij is dit de sleutel tot het voortbestaan van de mensheid.