Foto: Joao Marcelo Marques.
Daartegenover staat William Vogt, auteur van het boek The road to survival waarin hij als een van de eersten het tegenwoordig breed gedragen gevoel ventileerde dat de mensheid een plaag is voor de wereld: we zijn met tevelen, en we gedragen ons alsof de wereld oneindig groot is en altijd voor ons zal blijven zorgen. Niet dus, waarschuwde 'profeet' Vogt. Als mensen niet meer oog voor ecologie zouden krijgen, zouden we ons eigen bestaan op de planeet onhoudbaar maken. De grootste schade wordt volgens Vogt aangericht door die menselijke activiteit die het grootste beslag op de wereldwijde ruimte legt: landbouw.
Beide verhalen hebben een grote schare volgers, die elkaar met regelmaat in de haren vliegen. Je kunt met recht beargumenteren dat de industriële landbouw gebaseerd op Borlaugs werk – ook wel bekend als 'de Groene Revolutie' – veel kapot heeft gemaakt. Biodiversiteit heeft wereldwijd ernstig te lijden gehad onder de intensivering van de landbouw en vervuiling met pesticiden. Om maar even wat te noemen.
Maar met evenveel recht kan je beargumenteren dat het zonder die extra oogsten een nog groter zootje was geworden. Honderden miljoenen hongerigen leiden tot oorlog, milieuvervuiling, migratie, plundering en een onooglijk menselijk drama.
Maar eigenlijk doet het er niet toe; de Groene Revolutie is een historisch feit en de kans dat we de opgedane technieken gaan vergeten, is nihil. Tegelijkertijd lijkt het inzicht dat de mens meer oog moet hebben voor ecologie een waarheid als een koe, om maar in agrarische termen te blijven. De enige keus die we hebben is beide verhalen zo goed en kwaad als dat gaat te verenigen. Dat kan behoorlijk lastig worden, zo blijkt uit het onderschrift bij het opinie-artikel dat mijn collega's Hidde Boersma en Joris Lohman in de Volkskrant schreven:
Hoe diep de animositeit zit tussen de twee groepen bleek bij de moeizame totstandkoming van dit artikel. Vooral de naam Hidde Boersma werkte als een rode lap op een stier. Verschillende biologische of anderzijds ecologische boeren weigerden hun bedrijf beschikbaar te stellen als fotolocatie. Geïnterviewden trokken na eerste lezing de medewerking in. Onbedoeld lijkt de totstandkoming van het artikel de polarisatie verder aan te wakkeren.
Alle partijen zullen over hun schaduw moeten heen springen. De biologischen zullen hun ideologische veren, die vaak grenzen aan religie, af en toe moeten laten om praktische doelen te halen. En de gangbaren zullen moeten erkennen dat zij af en toe gecorrumpeerd worden door de perverse krachten van het geld en de markt en daarmee het risico lopen al het waardevolle weerloze – de natuur voorop – te slopen.
We moeten vooruit; hebben simpelweg geen keuze. Zodra de mensheid haar jager-verzamelaarbestaan inruilde voor een boerenbestaan, verbond ze haar lot aan vooruitstrevend zijn. 'Alles moet veranderen opdat alles hetzelfde blijft' schreef Giuseppe Tomasi di Lampedusa in zijn boek De tijgerkat. Grand dame van de landbouwkunde Louise Fresco nam dit citaat terecht op in haar magnum opus Hamburgers in het paradijs. De noodzaak de landbouw te veranderen is een constante in haar geschiedenis.
Ik raad iedereen aan om Manns nieuwe boek te lezen. Wellicht helpt het je te plaatsen in welk team je zelf zit: dat van de tovenaars of de profeten. Daarmee weet je ook waar jouw schaduw ligt. En hoe eroverheen te springen.