Bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen is de winst van de ander jouw verlies

'Iedereen vindt het waanzinnig spannend. Er zijn mensen die zeker zijn dat hun kandidaat gaat winnen, maar als ze diep in hun hart kijken, weten ze dat het erom gaat spannen. Opvallend is dat de opkomst in vergelijking met eerdere verkiezingen hoog is, wat te zien is aan de hoeveelheid mensen die nu al gestemd heeft. Het lijkt erop dat er een opkomstrecord gevestigd gaat worden. In die zin is de democratie in Amerika heel dynamisch.'

'Tot vier jaar geleden vonden kiezers dat het niet uitmaakt of je op de Democraten of de Republikeinen stemt, omdat grofweg toch wel hetzelfde gebeurt. Met dat sentiment werd Trump als de buitenstaander verkozen. Ondanks dat hij zichzelf nog steeds graag zo presenteert, is hij nu geen buitenstaander meer, want hij is vier jaar lang politicus geweest. Toch kom ik kiezers tegen voor wie het een reden blijft om op hem te stemmen: 'Hij is geen politicus, hij is een zakenman.' Maar aan beide zijden van het politieke spectrum heeft men dit keer het idee dat er iets fundamenteels op het spel staat.'

'Voor beide kanten zijn dit existentiële verkiezingen. Wat er voor Democraten op het spel staat is de vraag of Amerika nog verder de afgrond ingaat, of toch het tij zal keren. Aan de Republikeinse zijde - en dan heb ik het over een specifieke vleugel binnen conservatief Amerika - denkt men dat het land in sociale zin naar de haaien gaat: dat plunderaars de straat overnemen. 'Door een klasse die niet van Amerika houdt, herkennen we straks ons land niet meer terug.' Dat is het sentiment dat ook sterk leeft bij de christelijke kiezer: Amerika is steeds meer een seculier land aan het worden ook in politiek opzicht, en voor hen voelt het tegenhouden van een Democratische president als de enige manier om Amerika een natie van god te laten zijn.'

'Niet in de wereld van de ander willen leven: dat ligt onder deze verkiezingen. Dat is nieuw. Het idee was altijd dat mensen van mening kunnen verschillen, er andere opvattingen en levensstijlen op nahouden, maar dat alles uiteindelijk onder een verenigd Amerika valt. Veel kiezers vrezen nu dat als de ander de boel overneemt, een onleefbare samenleving het gevolg zal zijn.'

'Dat is het ook. Als je op die manier naar de verkiezingen kijkt, is de winst van de ander ook echt jouw verlies. Dan is er op veel punten geen vergelijk meer mogelijk. Dat is niet alleen ingebeeld. Een verschil tussen Biden en Trump is de mate waarin ze de opwarming van de aarde willen bestrijden. Voor Biden is het een existentiële bedreiging van de mensheid, terwijl Trump zegt dat Amerika het schoonste water en de schoonste lucht heeft, dus waar doen we moeilijk over? Daar is geen middenweg, je kan niet zeggen: 'We doen een beetje wat aan klimaatverandering.'

'Je kunt ook niet 'een beetje' een democratie hebben. Als Trump een invulling aan het presidentschap geeft dat niet te veel gehinderd moet worden door het congres en de pers, dan is daar ook geen middenweg voor. Amerika is op een plek terechtgekomen waarin de onderwerpen waarover het gaat, elkaar uitsluiten. Dan voegt de politiek zich daarnaar. De tijd van het compromis lijkt voorbij.'

'De positieve keerzijde van het extreem gepolariseerde en verdeelde politieke klimaat, is dat het mensen wel motiveert om hun stem uit te brengen.'

'Biden zegt: 'Character is on the ballot.' Dat is terecht, het gaat over de vraag wat voor type persoon je als leider van je land wil hebben. De reden waarom Trump veel stemmers is kwijtgeraakt, is dat hij zich een lomp figuur heeft getoond. Dat schrikt ook wel kiezers af.'

'In Pennsylvania sprak ik bij een stembureau met een echtpaar. Zij had in 2016 op Clinton gestemd, hij op Trump, maar nu stemmen ze allebei op Biden. Hij is aannemer en had gestemd op 'Trump de zakenman', maar moest na vier jaar concluderen: 'Die man is gewoon gek.' Deze man stemt al zijn hele leven Republikeins, en dit is waarschijnlijk de enige keer dat hij op een Democraat stemt.'

'De vraag is hoeveel van dat soort mensen er zijn. Trump kan niet zoveel lijden in de swing states. De basis die hij had, heeft hij over het algemeen wel behouden, maar weinig verbreed. De meeste presidenten zetten daar wel op in, maar Trump deed daar geen enkele poging toe. Hij bouwt op zijn trouwe achterban.'

'De Democraten hebben de stemmen wel, maar zij moeten zorgen dat mensen ook daadwerkelijk naar de stembus gaan. En naar de stembus kúnnen. Voter suppression is een heel serieus probleem, wat de Amerikaanse democratie sterk verknald. Het gebeurt op vele plekken, op subtiele manieren. Het is ingewikkeld om daar overzicht van te krijgen, en dus aan de kaak te stellen.'

'Er is altijd een strijd om stemmen gaande én een strijd om stemprocedures. De eerste verloopt via de kiezers, de tweede via de rechtbank. Wat bizar is, is dat stemprocedures gewijzigd worden terwijl de verkiezingen volop bezig zijn. Zo wilde Pennsylvania drie dagen uitloop hebben om alle stemmen te tellen. De Republikeinen hebben toen een rechtszaak aangespannen om alle stemmen op de dag zelf te tellen. Dat is afgewezen door het Supreme Court. Terwijl het aftellen naar de verkiezingen al was begonnen, werden er dus pogingen gedaan om de regels in een cruciale swing state te veranderen. Dat erodeert het vertrouwen, maar het motiveert kiezers ook om te zeggen: 'Ik laat me mijn stem niet afnemen.'

'Dat mensen vroeg en relatief makkelijk kunnen stemmen. Veel staten willen voorkomen dat iedereen op verkiezingsdag zich massaal in stemhokjes moet verzamelen, en lang in de rij moet staan. Om dat te spreiden is early voting en stemmen per post uitgebreid. Er waren zorgen dat corona de opkomst zou drukken, maar het lijkt eerder andersom.'

'In Mississippi moet je de handtekening op een poststembiljet door een notaris laten controleren. In South Carolina moest er ineens door een tussentijdse wijziging een getuigenverklaring bij. In Pennsylvania is er een nieuw systeem waarbij je je stembiljet in een envelop moet doen, en de envelop weer in een envelop manier moet doen. Als je dat vergeet, wordt je stem ongeldig verklaard. Dat is onoverzichtelijk, omdat het per staat anders is. Dat schept ruimte voor het aanvechten van resultaten, en het aanspannen van rechtszaken. Als daar gedoe over ontstaat, zal dat in de staten zijn waar het er echt toe doet. En het is veel gemakkelijker om stemmen afgekeurd te krijgen, dan om ze weer mee te laten tellen.'

'Nadat ik in Pennsylvania ben geweest, vlieg ik naar Texas, omdat ik deze vraag verder wil uitzoeken. De kans dat Texas Democratisch zal stemmen, is klein. Maar er is een kans. Het gaat al een poosje over de vraag 'isTexas purple?' Soms loopt Biden een beetje voor, soms Trump een beetje voor. Dat alleen al is veelzeggend. Je ziet dat de Democraten op het laatste moment nog veel moeite steken om het verschil te gaan maken in Texas. De Democratische vice-presidentskandidaat Kamala Harris gaat er nog heen, en er wordt veel geld gestoken in advertentiecampagnes. Want áls de Democraten Texas winnen, dan zijn de verkiezingen min of meer bepaald. Dan wordt het voor de Republikeinen heel lastig.'

'Texas hikt door demografische veranderingen zoals groeiende steden al langere tijd steeds net tegen de blauwe kleur aan. Er komt een moment waarop het omslaat, en die vrees hebben Republikeinen ook: 'Als we Texas kwijtraken, dan zijn we er geweest.' Deze verkiezingen kan er niets significantere gebeuren dan dat de Democraten Texas winnen. Maar ik hou een slag om de arm.'

'Amerika kan nog terug, maar dan moet Trump wel verliezen. Er ligt een model voor autocraten: de eerste termijn wordt gebruikt om de grenzen op te rekken en te kijken wat kan. Maar de tweede termijn vindt consolidatie plaats. Dan worden de eigen mensen op machtsposities geplaatst, en dat is vaak wanneer het omslaat. De liberale democratie komt dan voorbij een point of no return. Dit is het moment waarop Amerika, als een meerderheid dat wil, kan zeggen: tot hier en niet verder. Veel stemmers vinden dan ook dat we deze keer over de democratie zelf stemmen.'

'Alles wat Trump zegt, moet je heel serieus nemen, want hij maakt geen grappen. Maar wat betekent dat precies: gaat hij gewapende mensen oproepen om hem te beschermen in het Witte Huis? Gaan Biden en Trump allebei naar het bordes, en zegt Trump dan: 'Ik ben het, inaugureer mij'? Ik vrees eerder een zachte machtsgreep via de rechtbank, dan een staatsgreep met geweld.'

'Ik ben dan in Washington. Ik ga de straat op omdat ik benieuwd ben of mensen zich rond het Witte Huis gaan verzamelen, en of er een gevoel is van teleurstelling of opluchting. Maar ik ben ook veel thuis, omdat ik moet schrijven wat er bekend is over de uitslagen. Dus in die zin is het leven van een correspondent voor de geschreven pers op verkiezingsdag ook een beetje saai.'

'Het grootste probleem dat ik voorzie, is dat het conclusies trekken uit de stemmen niet rustig zal verlopen. Dat er gerommel rondom de uitslag zal ontstaan. Wat Trump dan kan doen, is de overwinning uitroepen terwijl die nog niet is vastgesteld. Als verslaggever moet je dan goed over je rol in de berichtgeving nadenken, omdat je moet voorkomen dat je een doorgeefluik wordt van valse informatie.'

'Ik kan niet wachten, ik vind het ongelofelijk spannend. Het voelt als één grote episode waar ik een paar jaar geleden aan begonnen ben. Alsof ik een serie aan het bingewatchen ben, en de slotaflevering in zicht is. En de hele wereld kijkt mee.'