Nederlanders hebben laten zien dat we het zat zijn. Het in de wacht slepen van de presidentstitel door Donald Trump, het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie: het kwam als een grote schok. We belandden plotsklaps in een andere wereld, één waarin onze verworvenheden en zekerheden niet langer gegarandeerd waren. Nu hebben we hier laten zien dat we dat niet langer pikken.

Dat werd al tijdens de campagnetijd zichtbaar. De verkiezingen leefden. Het was onderwerp van gesprek op straat, op kantoor en op Facebook en Twitter. De nieuwe generatie is het zat dat de oudere generatie beslissingen voor hen neemt. De opkomst was fors hoger dan vier jaar geleden. Het hing in de lucht: wat ik ook ga doen vandaag – ik ga in ieder geval stemmen.

Het is pijnlijk dat de PVV nog steeds hoog scoort, terwijl Geert Wilders vrijwel onzichtbaar is gebleven tijdens de campagnetijd. Als PVV'er zou ik me in de steek gelaten voelen omdat hij zijn gezicht zo weinig heeft laten zien. Maar dat GroenLinks, de Partij voor de Dieren en de SP het goed hebben gedaan, stemt me hoopvol. Daarmee is aangegeven dat we snakken naar aandacht voor de echte, grote problemen van deze tijd.

Te lang al hebben vragen over grenzen, bedreigingen van buitenaf en identiteit het debat gedomineerd. Identiteit is misbruikt om het maar niet over die grote, belangrijke problemen van dit moment te hoeven hebben. Het ging over mijn huidskleur, mijn nationalistische hart en mijn paspoort, maar in werkelijkheid was dat een afleidingsmanoeuvre om het niet over zaken als klimaatverandering te hoeven hebben. Met de groene stem, die maar liefst twee keer verdubbeld is, komt daar verandering in.

We hebben de afgelopen tijd veel gepraat. We spraken over de manieren waarop we van elkaar gescheiden blijven, doordat we in onze eigen bubbel blijven zitten. Maar eigenlijk praten we te veel - moeten we actiever luisteren. De angsten en twijfels van anderen serieus nemen. Als we de ander horen – echt horen – , blijven we altijd in ontwikkeling. En daar gloort hoop in tijden van angst, populisme en verdeling.