In de Nrc-checkt van vorige week wordt de uitspraak van strafadvocaat Spong gecontroleerd. Hij beweerde dat het drinken van alcohol tijdens de zwangerschap de kans op een crimineel kind aanzienlijk (met 30%) vergroot. Nrc beoordeelde die uitspraak als grotendeels waar.

Risicofactoren
Dat verbaast mij niet. In het interview worden naast alcoholgebruik de andere typische factoren die het risico op crimineel verdrag vergroten: verkeerde opvoeding, school, genetische aanleg… Ook dit alles verbaast ons waarschijnlijk niet.

Schuld en verwijtbaarheid
Wat mij wel verbaast is de opmerking die Straf-advocaat Plasman onmiddellijk daarna maakt. Hij zegt: "Je moet schuld hebben aan wat je doet. Het draait om verwijtbaarheid in ons strafrecht."

Echt schuldig
De terloopsheid van deze opmerking verraste mij omdat de bovenstaande discussie volgens mij precies dit aspect van ons strafrecht problematiseert. Stel dat we precies zouden weten hoe een cocktail van contextuele en individuele invloeden tot een criminele handeling heeft geleid, kunnen we dan nog wel zeggen dat 'de crimineel' echt schuldig is? Deze vraag is het onderwerp van verhit debat in de filosofie.

Legitimatie van het strafsysteem
De filosoof Derk Pereboom zegt bijvoorbeeld van niet. Hij sluit zich aan bij Spinoza en zegt dat het soort vrijheid wat we nodig hebben voor 'echte schuld' simpelweg niet kan bestaan in onze wereld. Volgens Pereboom kan ons strafsysteem daarom niet gelegitimeerd worden op grond van schuld en retributie. Alternatieven zoals morele vorming, en bescherming van de samenleving zijn bijvoorbeeld nog wel legitieme redenen voor een recht-systeem.

Verandering
De spannende vervolgvraag is dan hoe ons rechtssysteem precies zou moeten veranderen wanneer schuld en retributie daarin niet langer centraal staan.

meer weten?

In de studio van Brainwash Zomerradio praat Daphne Brandenburg verder over de onmogelijkheid van schuld en verwijtbaarheid in het strafrecht.