Feminist Kaouthar Darmoni: dans, want spiritualiteit is een lichamelijke ervaring

'Met de soennitische islam. Maar ik heb een rare combinatie van twee, nee, drie geloven. Als meisje ging ik namelijk naar de Franse basisschool, l'école des soeurs, een Franse strenge katholieke nonnenschool. Door het kolonialisme in Tunesië waren de publieke scholen in het Frans. In de zomer was ik vier maanden vrij, omdat het dan te warm was om naar school te gaan. Omdat er geen kinderopvang was, ging ik dan naar de Koranschool. Daar was ik elke dag. Mijn vader was aanvankelijk tolerant, maar na een reis naar Saoedie-Arabië werd hij steeds islamitischer. Hij was de imam in de moskee. Daarnaast ben ik ook met het jodendom opgegroeid, want ik woonde in een wijk met veel joden. Dus in mijn leven liepen islamitische, joodse en katholieke waarden door elkaar heen. Dat was mooi. Vrijdag was het moskeedag, zaterdag sabbatdag, en zondag de katholieke Misdag. Ik ging overal heen voor de gezelligheid en zag geen verschil. Het was gezellig omdat we met zijn allen erna aten, het was een sociale gebeurtenis. Ik zag daardoor de humanistische kant van het geloof, dat kreeg ik mee.'

'Na wat omzwervingen heb ik voor het spirituele pad van het soefisme gekozen. Die spiritualiteit is belangrijk, want, zoals de soefisten zeggen: 'religie zonder spiritualiteit is duivelswerk'. Religie zonder spiritualiteit, zonder ziel, gaat alleen nog maar over regels, niet over mensen. Binnen het soefisme is de dans belangrijk. Dat is connection with the divine, de verbinding met het goddelijke. Mijn ritueel is de soefi-dans met Noord-Afrikaanse invloeden. Hadra heet dat: een soort trance dance. Het dansen is gebaseerd op passie en geeft ruimte voor liefde. Spiritualiteit is een lichamelijke ervaring. Connectie, plezier, genieten: het sluit aan bij mijn idee over feminine capital, het vrouwelijke, zachte, een sensuele manier van zijn. Ik hou van die combinatie van dansen en doen.'

'Mijn vader heeft niet enthousiast op mijn proces gereageerd. De breuk met mijn gelovige familie was er al toen ik een tiener was. Ze vonden het drie keer niks. Ik was een bijna-afvallige in hun ogen. Maar de patriarchale interpretatie van het geloof was voor mij een probleem. Ik had steeds clashes, en schreeuwde het als jong meisje al uit: 'dit klopt niet!''

'Mijn reis naar het Westen. Ik ben hier niet gekomen uit economische motieven, ik kom uit een middenklasse gezin. Maar ik wilde onbeperkte vrijheid hebben als vrouw. Ik heb veel geweld meegemaakt omdat ik rebels was. Mijn droom was om naar het vrije Europa te gaan. Ik was fan van Simone de Beauvoir en wilde aan de Sorbonne studeren. Ik wist alleen niet hoe, want toestemming zou ik nooit krijgen. Ik dacht op een gegeven moment: ik pak als vluchteling een boot en ga via Lampedusa. Ik was bereid er alles voor te geven, want ik kon niet meer in deze omgeving leven waarin vrouwen onderdrukt werden. Toen zei een docent – ik had hem niets verteld – op een dag tegen mij: 'Je weet dat veel Tunesiërs verdrinken in zee, toch?' Ik zei: 'Ik kan me voorstellen dat ze de sprong wagen.' Hij zei: 'Doe het niet. Als je via zo'n boot gaat, zal je altijd een bedelaar blijven, en jij wilt naar de Sorbonne.''

'Het geloof heeft me geduld geleerd. Ik heb drie jaar lang gewacht om op een legale manier te gaan. Die reis was een rite de passage. I was flying, going to Europe. Het was traumatisch, want ik hield van Afrika. Ik was liever daar dan hier. Maar de patriarchale interpretatie van het geloof vond ik zó vernederend. Ik koos na vijf landen voor Nederland vanwege de onbeperkte vrijheid. Ik voel me hier thuis, maar mijn wortels zijn daar. Daar in het vliegtuig voelde ik: My roots are hanging in the air, I have no land under my feet. Soefisme en dans gaf me troost. Dat is mijn thuis.'

'De Masnavi, van Rumi. Het is een encyclopedie van liefde. It's pure love. Dat is zo inspirerend. Het is een sublimatie van geloof naar liefde. Liefde voor de medemens en de ontmoeting met het goddelijke. Verlichting vind je in de spiegel in de ogen van een vriend. When you want to honour God, just honour human. Duizend-en-een-nacht is ook prachtig. Dat zit vol van levenswijsheid, op een sensuele manier. Dat sensuele is zo mooi. Hier in het Westen heerst droogte, het is een woestijn voor sensualiteit, mede door het calvinisme. Sensualiteit wordt hier al gauw aan seks gekoppeld, maar wat is dat? Sensualiteit is onderdeel van het leven; het is een geschenk en een grondrecht. Als je het wegstopt doe je jezelf en de mensheid te kort. Het maakt het leven mooi.'

'Ja. Het gaat mis in de islamitische cultuur, want daar ben je een afvallige als je niet gelooft. Ik kies voor het soefisme omdat het de niet-gelovige niet veroordeelt. In het veroordelen van afvalligen zit geen liefde. En dat is voor mij de enige norm. Ik ben een afvallige, want ik heb besloten niet meer moslim te zijn. Daar kun je voor vermoord worden. Ik zei het destijds tegen iedereen: ik ben geen moslim meer. Ik ben drie jaar lang niet naar Tunesië geweest om die reden. Aanvankelijk kwam ik een leegte terecht, en die was ik zat. Ik ging naar een katholieke kerk om te bidden. Ik zag Jezus aan een kruis hangen met allemaal bloed, en dacht oh lala, wat een beeld. Bij Maria met haar baby ervoer ik rust in mijn systeem. Daarna heb ik het boeddhisme verkend, maar ik voelde geen emotionele binding. De rechterhand van de Dalai Lama kwam ooit in Parijs, daar ging ik heen en ik zei tegen hem: 'Ik voel geen passie in mijn hart.' 'Wat is jouw achtergrond', wilde hij weten. 'Islam', zei ik. Hij zei: 'Ga op zoek naar passie in jouw traditie.' Toen kwam het soefisme en dat was een eye-opener. Daar vond ik passie en liefde.'

'Eenzaamheid. Dat is de prijs van het individualisme en ik vind het zo pijnlijk. In Tunesië is dat anders. Ja, ze lopen twintig, dertig jaar achter als het om globalisering en individualisering gaat, maar er is wél gemeenschapszin. Eenzaamheid is een verschrikkelijke sociale ziekte.'

' Ik krijg hoop van dansen, bidden, natuur bewonderen, samen met vrienden koken, genieten van de eenvoud van het leven. Hoop krijg ik ook als ik naar mijn zoon kijk: hij is half Nederlands, half Afrikaans. Hybride, zoals hij zichzelf noemt. En dat is de nieuwe hoop: een hybride samenleving.'