Je kunt er op wachten. De oeverloze discussie over de vraag wie de 'echte moslim' is en wat de 'echte islam' inhoudt die telkens losbarst nadat er een walgelijk geweldsdelict is gepleegd door een islamitische dader. Bij 'islamitische dader' gaat het al mis en volgen er nu onvermijdelijk steeds verder escalerende scheldkanonnades op Facebook en Twitter.

De twee variaties op het vraagstuk welke moslim we moeten aanwijzen als de 'echte' zijn als volgt.

  1. Dader X is geen echte moslim, want in de koran staat dat moslims geen onschuldigen mogen doden. De slachtoffers van de aanslag door dader X waren onschuldig, dus de dader was geen echte moslim.

  2. In dader X toont zich de ware aard van de moslim. In de koran staat dat ongelovigen moeten worden gedood, de slachtoffers van dader X waren ongelovigen, dus dader X is een echte moslim. Moslims die geen zelfmoordaanslagen plegen zijn geen 'echte moslims'.

Redenering 1 zie ik meestal terug bij moslims en bij wat we voor het gemak even 'linkse mensen' noemen. Redenering 2 vind je meestal terug bij terroristische organisaties zoals IS en, ironisch genoeg, ook bij wat we voor het gemak 'rechtse mensen' noemen.

Er is - volkomen terecht - al meer dan genoeg geschreven over hoe houding 2 de terroristen precies in de kaart speelt en hoe houding 1 getuigt van een naïviteit die grenst aan wereldvreemdheid.

Deze column gaat over de misdaad tegen de taalfilosofie die ten grondslag ligt aan beide redeneringen.

Zonder dat ik ook maar iets afweet van de koran kan ik toch met zekerheid zeggen dat beide redeneringen onzinnig zijn. Dit komt doordat gebruikers ervan dezelfde cruciale fout maken: ze hebben geen idee hoe taal werkt.

Neem bijvoorbeeld het woord 'onschuldig'. Wat iemand die kinderen opblaast bij een popconcert verstaat onder onschuldig verschilt van wat een doorsnee persoon eronder verstaat. Simpelweg zeggen 'het slachtoffer was onschuldig dus de dader was geen moslim' is daarmee nonsens.

Het omgekeerde argument is eveneens ontoereikend, maar om een iets fundamentelere reden. Waar de brave borsten van redenering 1 over het hoofd zien dat definities van schuld en onschuld per persoon, regio en religieuze stroming verschillen - kortom contextgebonden zijn - begaan aanhangers van redenering 2 vaak een extra denkfout.

Niet alleen missen de extremisten dat betekenis van termen niet universeel is, zoals in het geval van 'onschuld', maar daarnaast zijn de extremisten van redenering 2 selectief blind voor alle niet-gruwelijke teksten. Ze verpakken hun extremistische interpretatie juist als kritiek op selectieve blindheid van moslims voor de gruwelijkheid van de koran. In de ogen van de extremist geldt, hoe gruwelijker de tekst, hoe 'echter' hij is.

De tekst gaat verder onder de foto.

Mars tegen terreur en haat in het centrum van Brussel na de aanslagen in 2016 (Foto: ANP, Jonas Roosens).

Gruwelijkheid is kortom een selectiecriterium geworden voor authenticiteit. Wie vreedzame teksten bij interpretatie voorrang geeft is een 'wegkijker', of iemand die doet aan cherry picking. Dat de extremisten zelf aan 'shit picking' doen en wegkijken van andere mogelijke interpretaties van de 'overduidelijke' slechtheid komt niet bij ze op. Zoals alle extremisten geloven zij immers 'de waarheid' te hebben gevonden en de waarheid is bloederig.

Om te snappen waarom dit een denkfout is hoef je maar te kijken naar de religiegeschiedenis. Neem voor het gemak het christelijke geloof. Hoeveel denominaties zijn er wel niet binnen die 'ene' traditie? Het wordt helemaal onoverzichtelijk als we het gaan hebben over de mythologische 'Joods-Christelijke traditie' die het in de politiek zo goed doet.

Met iedere nieuwe afsplitsing wordt de claim van alle andere stromingen dat zij de 'ware' interpretatie te pakken hebben steeds iets belachelijker.

Cherry picking gebeurt echter niet alleen in stromingen, maar ook in het hoofd van ieder individu dat een heilige tekst leest, waardoor de claim op waarheid van jouw interpretatie nog verder in het belachelijke wordt getrokken.

Cherry picking, of het kiezen van welke delen van een tekst je belangrijker vindt dan anderen - ook wel interpretatie genoemd - is namelijk een noodzakelijk onderdeel van het begrijpen van taal.

Dit is extra duidelijk bij een heilige tekst, die over een langere periode is geschreven door verschillende personen, in verschillende contexten en vaak in vreemde talen. Het resultaat is niet alleen de gebruikelijke ambiguïteit en contextgebondenheid die inherent is aan natuurlijke taal, maar je krijgt als lezer ook nog eens te maken met passages die volkomen tegenstrijdig lijken.

Je zult als lezer dus een hiërarchie moeten aanbrengen in de tekst. Het is deze hiërarchie die het werkelijke strijdpunt is tussen de 'gematigden' en de 'extremen' in de islamdiscussie. Wat bovenaan die hiërarchie staat en op welke manier de lezer die primaire waarde interpreteert, wordt in discussies al snel 'de ware interpretatie'.

Het is heel makkelijk om de hiërarchie van anderen te ridiculiseren - de tekst 'religie van vrede' boven foto's van een terreuraanslag om vreedzame moslims te bespotten doet het vaak goed in online memes - en omdat beide kampen de fout maken hun interpretatie te bestempelen als 'de ware interpretatie' lijkt het daarmee ook heel makkelijk om het 'ware geloof' te ridiculiseren.

In feite bevechten twee stropoppen elkaar voor een goedkoop gevoel van superioriteit en politiek gewin. Wat ertoe doet is niet welke interpretatie van de koran 'echt' is, maar welke interpretatie van de koran acceptabel is in de context van onze rechtsstaat, en welke niet.

De strafbaarheid van gewelddadige acties vermindert namelijk niet op het moment dat er sprake is van religieuze motivatie. Als er mensen zijn die vinden dat religieus geweld gerechtvaardigd is, moeten we de confrontatie aangaan met die mensen en die ideeën - en alleen met die mensen en die ideeën. Het helpt als je daarbij onderscheid kunt maken tussen vriend en vijand op basis van meer dan twee drogredeneringen.