Zeggen dat je geen racist bent is niet voldoende

Of het nu gaat om de oude Grieken zoals Socrates en Epicures, Verlichtingsdenkers zoals David Hume, Immanuel Kant of Spinoza, of meer recent Jurgen Habermas of Michel Foucault: de denkers die worden gezien als de grondleggers of wegbereiders van het humanisme zijn overwegend man. En wit. En dat is een probleem, stelt hoogleraar en humanist Anthony Pinn. Volgens hem is het tijd om die geschiedenis te herschrijven, om ook onderwerpen als anti-zwart racisme, wit privilege en witte suprematie een plek te geven. 

"Als we dat doen, dan komen meteen belangrijke denkers naar boven, zoals W.E.B. Du Bois, Frederick Douglass, Richard Wright, Nella Larsen, Philip Randall… de lijst is lang." Niet toevallig zijn het ook die denkers die Pinn gevormd hebben als humanist, vertelt hij via een Zoomverbinding. Maar, zo gaat hij verder, het is onvoldoende om alleen de geschiedenis te herschrijven. Humanisten zullen zich actiever moeten uitspreken tegen anti-zwart racisme. Ze zullen in actie moeten komen.

"Ik denk dat er te weinig aandacht is voor anti-zwart racisme omdat ten onrechte verondersteld wordt dat ras geen biologische categorie is en daarom niet wetenschappelijk te onderzoeken is. En ik denk de denkfout gemaakt wordt dat anti-zwart racisme en andere vormen van raciale onderdrukking het gevolg zijn van religieuze geloofssystemen. En omdat het humanisme geen religieuze overtuiging is, zou het zich er daarom niet mee bezig moeten houden. Maar zoals gezegd, dat is een denkfout."

"Omdat er onomstootbaar historisch bewijs is dat humanisme niet vrij is van racisme. Humanisten leven, net als alle andere mensen, in een sociale context. En in die context komt racisme voor."

"Ik denk niet dat dat genoeg is. De vraag die je jezelf moet stellen is wat je zelf doet om racisme in die sociale context te bestrijden. Er zijn veel mensen die zeggen dat ze geen racist zijn, maar die onvoldoende betrokken zijn bij de vrijheid en bevrijding van diegenen die met racisme te maken hebben. Het gaat om het erkennen van de rol die privileges spelen in ons sociale leven. De volgende vraag is dan hoe jij je voorrechten inzet voor mensen die het meest te lijden hebben onder die structuren."

"Omdat humanisten een aantal morele en ethische claims maken die religieuzen niet maken. Humanisten stellen dat de mens, en de mens alleen, verantwoordelijk is voor de condities van het menselijk leven. Humanisten denken in horizontale termen over het leven, en niet in termen van een opperwezen of kosmische krachten. Als de mens inderdaad verantwoordelijk is, hebben we dan niet de verplichting om iets te doen aan de conditie van onze wereld?"

"Die waarden moeten uitgelegd worden en gespecificeerd. Wat betekenen ze voor welke gemeenschap? En ik denk dat het belangrijk is te beseffen dat de bevrijding van mensen die onderdrukt worden iets vereist van geprivilegieerden. Er zal iets ingeleverd moeten worden. Dat mag best ongemakkelijk worden. Je kunt niet zeggen dat je vrijheid en gelijkheid hoog in het vaandel hebt en dan verwachten dat alles comfortabel blijft."

"We moeten het hebben over herstelbetalingen. En dan heb ik het niet over het overhandigen van cheques aan individuen. Ik heb het over het erkennen en ontmantelen van economische achterstanden. We weten dat armoede tegengegaan kan worden middels scholing, dus denk ik aan gratis toegang tot hoger onderwijs voor iedereen die benadeeld is door anti-zwart racisme. We weten dat huizenbezit lastig is voor iedereen, maar het is in het bijzonder moeilijk voor mensen die gemarginaliseerd worden vanwege hun huidskleur. Dus denk ik ook aan het instellen van rentevrije leningen voor de aanschaf van een huis."

"Zowel Nederland als de Verenigde Staten hebben in extreme mate geprofiteerd van de slavernij en het brutaliseren van Afrikaanse lichamen. Dus als je een gesprek wilt voeren over wit privilege en witte suprematie, dan moet economie daar onderdeel van uitmaken. Natuurlijk is anti-zwart racisme niet de enige vorm van onderdrukking. Er zijn veel meer misstanden waarmee we aan de slag moeten. Maar er is wel een verschil in het verhaal dat we over mensen vertellen."

"Zeker in de Verenigde Staten is het dominante narratief dat zwarte mensen inferieur zijn, en dat de ellende die ze ondervinden daar het gevolg van is. Ze hebben niet, omdat ze het niet verdienen. Bij witte mensen in kwetsbare posities speelt die dehumanisering niet. We hebben het idee dat zij in de weg worden gezeten door het systeem, niet dat er inherent iets mis met ze is."

"Er zijn vier denkers die mij beïnvloed hebben, met wie ik continu in gesprek ben. Dat zijn W.E.B. Dubois, Nella Larsen, die het geweldige boek Drijfzand schreef, Richard Wright en Albert Camus. Ze gaven me handvatten om mezelf als humanist te begrijpen op een positieve manier, niet door simpel te stellen wat ik niet ben – bijvoorbeeld: ik ben geen onderdeel van de kerk. Ze gaven me inzicht in het menselijke van het humanisme en lieten me zien dat de geschiedenis van het humanisme veel complexer, meer divers en tegengestelder is dan we vaak willen geloven."

"Luister naar Kendrick Lamar of Jay-Z. Er zijn zoveel artiesten die humanistisch zijn in hun manier van denken. Die ons authentieke manieren aanrijken om over de wereld na te denken. Ze helpen ons taal te hervormen. Voor mij is dat het poëtische van hiphop: het maakt taal kapot, zodat de taal bevrijd kan worden en er andere verhalen verteld kunnen worden. Van die creativiteit en morele verbeeldingskracht kunnen humanisten profiteren."