Waarom het succes van rechts niet mijn schuld is

'Mensen stemmen niet op Elizabeth Warren vanwege feministen zoals jij.' Hij zei het volmondig en vol overtuiging: het is de schuld van doorgeslagen feministen dat er in de VS geen vrouwelijke president is. Zijn verwijt sluit aan bij het veelgehoorde credo dat het succes van rechts de schuld is van links.

Rechtse mensen stemmen rechts, bracht ik er tegenin. Daaraan heb ik geen enkele schuld. Mijn gesprekspartner was het niet met me eens. Onze focus op identiteitspolitiek zou de lagere klasse miskennen, de arbeiders die verloren hebben in de mondialiseringsslag. Door te focussen op thema's als racisme, seksisme en homo- en transfobie zouden deze groepen zich buitengesloten voelen. De winst van Trump zou daarvan getuigen: de blue collar workers die traditioneel Democraten stemmen, kozen nu voor The Donald omdat wij ze in de steek zouden hebben gelaten.

Als politicoloog weet ik hoe zeer dat een simplistische reductie van een complex verhaal is. Het klopt dat een kleine groep kiezers doorslaggevend is geweest: Trump haalde in het midwesten een beslissend aantal kiesmannen. Dat verhaal gaat echter maar voor een deel over mensen die eerst Democraten stemden en nu voor Trump kozen. Bovendien is dat onvoldoende om de verkiezingen mee te winnen: je hebt een veel grotere groep stabiele kiezers nodig die standaard op dezelfde partij stemt.

Sowieso moet je oppassen met bewijs op staat- of districtsniveau, zo legt collega Tom van der Meer me desgevraagd nog eens uit. Zulk bewijs leidt namelijk snel tot ecologische fouten: vanuit resultaten over een groep worden onterecht conclusies getrokken over individuen. Bovendien is het helemaal niet zeker dat het kiezers te doen was om economische factoren. Er zijn andere studies die suggereren dat culturele factoren een grotere rol hebben gespeeld. Van der Meer laat dit zien in een bijdrage op het onvolprezen politicologenblog Stuk Rood Vlees.

Ja, sociaaleconomische statusdaling speelt een rol, net als het onevenredig kiesstelsel. Maar ook racistische opvattingen, nationalistische voorkeuren en ideeën over immigratie droegen bij aan Agent Orange's verkiezingswinst. Onderzoekers vonden (ook onder de switchers) verbanden tussen een keuze voor Trump en seksistischere en racistischere opvattingen, christelijk nationalisme, islamofobie en negatieve opvattingen over immigratie. Oftewel: opvattingen die we onder rechts scharen. Daarvoor zijn niet de feministen en antiracisten verantwoordelijk, maar de mensen die deze sentimenten verkondigen en de groep die ze normaliseren.

Als ik Amerikaan was, zou ik op Elizabeth Warren stemmen. Niet omdat ze een vrouw is, maar vanwege haar plannen om kapitalisten verantwoordelijk te houden voor de schade die zij aanrichten – zie dit profiel van haar in De Groene Amsterdammer. Op dit punt heeft zij als senator al een geweldige staat van dienst.

Die plannen zijn trouwens ook de reden dat ze niet zal gaan winnen. Farmaceuten, vliegtuigmaatschappijen en andere grote bedrijven die Warren logischerwijs liever niet zien slagen doneren bijvoorbeeld middels een super-PAC constructie grote sommen geld aan de campagne van haar concurrent Joe Biden. Maar ja, dat is natuurlijk een veel ingewikkelder verhaal dan misogynie vermommen als politieke analyse.