Kafka op het Binnenhof: het nog-niet-bestaande kabinet maakte vorige week de door datzelfde niet-bestaande kabinet voorgenomen en door het demissionaire kabinet in de begroting opgenomen verhoging van het eigen risico ongedaan. Tenminste, daar werd bij minister Schippers op aangedrongen, want het kan alleen als de Eerste én de Tweede Kamer binnen 24 uur met het voorstel instemmen.

Het eigen risico is in de verkiezingscampagne ook al vaak voorbij gekomen. Zorg.nu, het zorgprogramma van Avrotros, maakte in maart nog een handig overzicht van de standpunten bij diverse partijen. Daarin komt het woord inkomensafhankelijk vaak voor: het eigen risico is nu voor veel minima een reden om niet naar de dokter te gaan, en de meeste partijen erkennen dat daar iets aan gedaan moet worden. Tegelijk pleit een meerderheid ook voor een verlaging van het eigen risico, en willen diverse partijen het zelfs geheel afschaffen.

Het is een begrijpelijke maatregel om de zorg betaalbaar te houden. Dankzij de verplichte ziektekostenverzekering betalen Nederlanders over het algemeen erg weinig voor goede zorg. Wie de situatie in de Verenigde Staten bestudeert, betaalt met liefde die 385 euro. Maar op het moment dat de armsten in de samenleving niet naar de dokter gaan vanwege het te betalen eigen risico, streeft de maatregel die de zorg betaalbaar moet houden zijn doel voorbij. Een inkomensafhankelijk eigen risico klinkt als een probate oplossing om dat probleem uit de wereld te helpen.

Maar er is een ander probleem met het eigen risico dat niet wordt aangepakt. Voor sommigen is het eigen risico namelijk geen risico. Zij zijn chronisch ziek, en betalen jaar in, jaar uit, de volle mep 'eigen zekerheid': de facto een boete op chronisch ziek zijn. Veel zorgverzekeringen bieden de mogelijkheid om het eigen risico in termijnen op te delen en toe te voegen aan de maandelijkse premie. Daarmee kost chronisch ziek zijn dus zo'n 30 euro per maand, bovenop het feit dat je dus chronisch ziek bent. Dat is toch een onacceptabel systeem?

De tekst gaat verder onder de foto.

© Brainwash

Een stethoscoop op een stapeltje eurobiljetten (foto: ANP XTRA, Lex van Lieshout).

De oplossing hiervoor is natuurlijk niet zo moeilijk: schaf het eigen risico af voor chronisch zieken. Dat probleem hoeft niet eens bij de verzekeraars neer te worden gelegd: de overheid zou een potje kunnen maken waaruit iedereen die, laten we zeggen, twee jaar achter elkaar zijn volledige eigen risico verbruikt aan dezelfde aandoening, voor zo lang die situatie duurt aan het einde van het jaar zijn eigen risico teruggestort krijgt, of ten minste een deel daarvan.

Prima regeling, toch? Dat dacht de overheid ook, in 2008, toen de regeling Cer (Compensatie eigen risico) werd ingevoerd. Onder bepaalde voorwaarden kregen chronisch zieken ongeveer een derde van hun eigen risico terug. Nog steeds een boete op chronisch ziek zijn dus, maar wel een pleister op de ongeneeslijke wond. Tot 2014, toen de regeling werd afgeschaft. Een deel van het budget voor de Cer en de gelijktijdig afgeschafte Wet chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg) werd overgedragen aan gemeenten, maar die stellen aanzienlijk strengere regels dan de Cer voorheen. Zo is de regeling doorgaans alleen voor mensen met een laag inkomen, terwijl wat het eigen risico onrechtvaardig maakt voor chronisch zieken niet is dat ze zich die kosten niet kunnen veroorloven, maar dat er simpelweg geen sprake is van een risico, maar van een zekerheid.

Ook een VVD'er moet toch erkennen dat de zorgkosten van chronisch zieken die uit hun ziekte voortvloeien geen 'eigen risico' zijn? Wie gezond leeft, geen gekke dingen doet en een beetje geluk heeft kan daarmee flink besparen op zorgkosten. Maar ook gezonde mensen betalen premie zodat zieke mensen niet nóg meer in de penarie worden geduwd. Het eigen risico voor chronisch zieken ondergraaft dat principe compleet, door juist de mensen die van het zorgsysteem zouden moeten profiteren met gegarandeerde extra kosten op te zadelen.

Voor mijn part komt er een regeling die per patiënt vaststelt welke medicatie genomen wordt als gevolg van een chronische ziekte, en stelt die medicatie ervan vrij om onder het eigen risico te vallen. Als een chronisch zieke dan niet goed poetst, wordt de tandarts alsnog uit het eigen risico betaald. De VVD blij, want die dekselse chronisch zieken kunnen dan niet onder de vlag van hun kwijtschelding de ene onnodige behandeling na de andere ondergaan, zoals volgens een peiling van Kantar Public één op de acht Nederlanders met een opgebruikt eigen risico 'wel eens' heeft gedaan. De chronisch zieken blij, want die krijgen dan weer een kans om hun eigen risico er niet in januari al gegarandeerd doorheen te jagen.

We hebben een prachtig zorgsysteem, en dat kost natuurlijk geld. Dat ook zieken daaraan bijdragen is een noodzaak. Maar ze moeten niet worden gedwongen om meer te betalen dan de rest.