Hoewel stiltes vaak stiekem met opgetrokken knieën in een hoekje zitten, zijn er sommige die meer lawaai maken dan welk geschreeuw dan ook. Bijvoorbeeld het zwijgen na de eerste keer 'ik hou van je' tegen een uit de hand gelopen scharrel die 'm niet aan zag komen. Of de blaffende stilte op 4 mei. Even is er niks, en in dat vacuüm zit alles.

Vorige week tetterde er weer zo'n stilte over de wereld, toen Donald Trump na een terroristische aanslag van een witte-nationalist in Charlottesville niet specifiek de neonazi's veroordeelde, maar het had over many sides (many sides). (Om vervolgens twee dagen te laat alsnog de Ku Klux Klan en neonazi's bij naam te noemen, om vervolgens een dag later toch weer van twee kanten met schuld te spreken en zich in allerlei vreemde bochten te wringen).

Tekst loopt door onder de foto.

© Brainwash

Neo-nazi's demonstreren in Charlottesville (foto: Anthony Crider).

Het leverde Trump een golf van kritiek op. En anderen, zoals de twee voormalige Republikeinse presidenten Bush en Bush, voelden zich geroepen om de morele leegte te vullen en zich wel eenduidig uit te spreken tegen racisme. Trumps niet-veroordeling resoneert al een volle week (vul hier al naar gelang 'oorverdovend' in).

Die voortdurende echoënde stilte doet me denken aan de oneindige weerkaatsing in het kunstwerk Metrocubo d'infinito van Michelangelo Pistoletto: een kubus van één bij één waarvan de buitenkant effen is beschilderd, maar aan de binnenkant zijn alle zes zijdes spiegels.

Binnenin deze spiegeldoos wordt dus de leegte oneindig vaak gereflecteerd. Vermoedelijk, want we kunnen de ruimte niet inkijken. Het kunstwerk spreekt de verbeelding aan: hoe ziet deze Kubieke Meter Oneindigheid er aan de binnenkant uit? Daar kun je alleen maar over fantaseren, want weten kun je het nooit. Zou je namelijk in de kubus gaan zitten, dan is er geen oneindige leegte meer, maar alleen zes keer jezelf. En dat is gewoon saai.

Tekst loopt door onder de foto.

© Brainwash

Michelangelo Pistoletto, Metrocubo d'infinito, 1966

De spiegel spiegelt ook als niemand het kan zien, lijkt het idee. De leegte vermenigvuldigt zich misschien wel juist omdat we het niet kunnen zien. In Metrocubo d'infinito reflecteert tegelijkertijd alles en niets. En dat vacuüm dat daar ontstaat kan alles zijn. Ik denk aan zwarte gaten, aan de Hyperbolic Time Chamber van Dragon Ball Z, aan John Cage, maar het kan ook worden opgevuld met alles en iedereen die het gat ziet en het naar zijn of haar hand wil zetten.

En daar wordt het tricky. Want hoewel een leegte een weergaloos beroep kan doen op de fantasie, kan het ook in verkeerde handen terecht komen. Het schept ook ruimte voor nachtmerries. Dat gevaar ligt altijd op de loer bij stilte en leegte, zeker als die oneindig is, zeker als je precies daarvoor de leegte hebt gecreëerd.

meer weten?

De tentoonstelling Michelangelo Pistoletto: One and One Makes Three met daarin Metrocubo d'infinito is tijdens de Biënnale van Venetië (t/m 26 november) te zien in Basilica di San Giorgio.