Voor een tweede keer in korte tijd ontwaakt de wereld, en dus ook Nederland, met een politieke aardverschuiving: na Brexit nu Trump.
De waarheid
Terwijl factcheckers overuren draaien en leugen na leugen blootleggen, doen feiten er in de publieke opinievorming nauwelijks meer toe. De waarheid, of het streven naar waarheid, is in het politieke spel verworden tot kneedbaar materiaal dat wordt aangepast aan de wensen van consument en kiezer. De journalistieke waakhond die blaft bij hypocrisie, leugens en corruptie schrikt niemand meer wakker.
Zwarte lijst
Aanstaand president Donald Trump zet kritische journalisten weg als oneerlijk. Zij komen tijdens de campagne op een zwarte lijst te staan. Kranten als The Washington Post (de onthullers van o.a. het Watergate-schandaal) worden steevast 'main stream media' genoemd.
Vertroebeling
Zulke frames maken de maatschappelijke discussie troebel. Het wordt een wedstrijd zonder spelregels en zonder scheidsrechter, omdat mensen als Trump de integriteit van zowel de instituten als hun vertegenwoordigers vooraf al in twijfel trekt. Met als grote paradox dat Trumps vrije spel door media wordt beloond. In een tijd waarin om oplage- en kijkcijfers wordt gestreden, doen de persoonlijke aanvallen en relletjes van Trump het maar al te goed.
Missie
Het is aan de journalistiek om zich te bezinnen over haar rol in een democratie waarin feiten geen natuurlijke zeggingskracht meer hebben en entertainment de overhand neemt. Alleen de zoektocht naar deze feiten blijkt langzaam maar zeker ontoereikend om een belangrijke rol te spelen in de publieke opinievorming. Aan de apostelen van de waarheidsvinding is het nu de schone taak om van hun missie ieders missie te maken.
Deze week verscheen het boek Weerwoord. De Publieke Opinie van de hand van Marc Josten, onderzoeksjournalist, hoofdredacteur en auteur van bovenstaande bijdrage. In Kunststof op NPO Radio 1 ging hij met presentator Frénk van der Linden in gesprek over journalistiek en publieke opinie. De uitzending is hier terug te luisteren.