We reflecteren graag op de Nederlandse cultuur. Individualistisch, gezellig, vrijgevochten. Vaak gaat het dan over seks. In die zin is het logisch dat media regelmatig de vraag stellen of we niet verpreutsen (waar ik voor Brainwash eerder over schreef). Dat gebeurt ook in de HUMAN-serie Naakt!. Helaas blijkt het keer op keer moeilijk die vraag te beantwoorden. De aanwezigheid van preutse mensen zegt niets over de preutsheid van een land. Bovendien: wat is preuts eigenlijk?


'Preuts' is geen neutrale term. Was overdreven kuisheid in de achttiende eeuw nog een ideaal, nu zien we zulke zedigheid eerder als geremdheid, aanstellerigheid of religiositeit. Door te spreken over 'verpreutsing' wordt de suggestie gewekt dat we zijn doorgeslagen, dat het allemaal wel wat losser mag, dat bloot en seks niets zijn om je voor te schamen.

Bloot en seks zijn niet hetzelfde, hoewel veel mensen die twee zaken direct aan elkaar koppelen.

Hierin merk je direct hoe lastig het is om af te bakenen waar het nu precies over gaat. Bloot en seks zijn niet hetzelfde, hoewel veel mensen die twee zaken direct aan elkaar koppelen. Feministen verzetten zich tegen deze koppeling, al tijdens de tweede feministische golf en ook nu. Naakt!-presentator Linda de Munck doet dat ook in haar werk. Ze post regelmatig foto's van haar blote borsten op sociale media. Haar 'onpreutsheid' spreekt ook uit haar openheid over haar seksleven.

Co-host Arda Kaya vertegenwoordigt een ander standpunt. Hij heeft een Islamitische achtergrond, al is hij niet streng opgevoed. Voor hem is preutsheid niet per se negatief geladen, hij ziet het als grenzen aangeven. Wellicht lukt het dankzij deze verschillen maar niet om in Naakt! tot de kern te komen.

Soms wordt met preutsheid in de serie schaamte voor het eigen lichaam bedoeld, soms gaat het om later met seks beginnen of weinig bedpartners hebben. Ook wordt niet duidelijk over wiens preutsheid het precies moet gaan. Er komen zeer uiteenlopende gasten aan het woord, van beachvolleyballers die niet vinden dat vrouwenteams geseksualiseerd worden, tot Maxim Hartman die vindt dat hij naar bh-loze vrouwen mag staren vanwege zijn hormonen.

© Brainwash

Het is onduidelijk of er expres voor deze voortdurende ambivalentie is gekozen. Nederlandse jongeren zijn uiterst divers en dat geldt dus ook voor hun opvattingen over bloot in de publieke ruimte, schaamte over hun eigen lijf en seksuele normen. Ik vond het jammer dat die diversiteit niet meer uitvergroot werd en dat niet meer jonge mensen aan het woord kwamen: Christelijke jongeren in de biblebelt kijken hier heel anders tegenaan dan kunstacademiestudenten in Arnhem.

Individuele preutsheid staat natuurlijk los van een al dan niet preutse maatschappij. Hoeveel individuen moeten preuts zijn voor we daarvan kunnen spreken? In de serie wordt verteld dat er in Nederland 2,5 miljoen naaktrecreanten zijn. Dat is zo'n 15 procent van de bevolking, wat toch echt aanzienlijk is. We horen ook theatermakers roemen dat bloot in het theater gewoon mag en De Munck vaststellen dat bloot bij streamingdiensten volop te zien is. Hoe kunnen die dingen samengaan?

We gaan in Nederland op een ingewikkelde manier met seks om. We zien naakt afhankelijk van de context soms als plat, maar soms ook weer als artistiek: plat als het gaat om een 538-reclame in een bushokje, artistiek als het gaat om een toneelstuk. Abonneediensten als HBO en Netflix stoppen veel naakt in hun televisieseries omdat dit een gevoel van authenticiteit kan opwekken bij de kijker. Daarbij moeten we niet vergeten dat er evenzeer kijkers zijn die daarvan gruwen.

Nederland is niet preuts, Nederland is ook niet-niet preuts. Er wonen seksueel ingetogen mensen en seksueel losbandige mensen, en er wonen mensen die zich storen aan naakt in de buitenlucht en mensen die dat graag zijn. Dat zal altijd zo zijn. Wat wel in beweging is, is de manier waarop daar tegenaan wordt gekeken: maken de dominante stemmen in de media zich meer zorgen over seksualisering of meer zorgen om verpreutsing? Het mooie en vernieuwende aan Naakt! is dat de makers daarin geen kant kiezen.