We snakken naar perspectief, op planeet aarde. Ondertussen landt er een robotkarretje op Mars genaamd Perserverance, oftewel 'volharding'. Hoe zit het met het uithoudingsvermogen van de moderne mens, variant: Nederlander?


Het kwade: ik ben weggeworpen, alleen, gescheiden van de rest van de wereld, ik heb niemand om mee te praten.

Het goede: ik leef, ik ben niet verdronken zoals anderen, ik heb te eten, er zijn geen wilde dieren die mij komen verscheuren, het zonnetje schijnt.

Op het 'Eiland van Wanhoop', zoals hij zijn nieuwe thuis noemt, maakt Robinson Crusoe na een jaar van hard werken om te overleven ten langen leste een lijstje. Hoe staat hij er nu werkelijk voor? Hij weegt het 'goede' af tegen het 'kwade' en komt tot de conclusie dat 'er altijd wel iets te vinden is om onszelf mee te troosten'.

Het beroemde verhaal van Robinson Crusoe (1719) van Daniel Defoe is er een van volharding, en de relevantie ervan voor onze huidige tijd is evident. Maar juist nu we in een cruciale fase in de strijd om overleving tijdens de pandemie zijn gekomen, raakte weer een andere 'Robinson' bij mij een zenuw: de verkenner Perseverance die op spectaculaire wijze op Mars is geland.

Hier heb je een min of meer zelfdenkend 'organisme' dat in de komende tijd moederziel alleen de barre planeet moet verkennen. Volharding, inderdaad. Maar wat Perseverance anders maakt dan wij mensen, is het gebrek aan gevoel. Zonder is doorzetten makkelijk, zal Perseverance merken. Met: onmogelijk.

Dat ervaren we nu eens temeer. We kúnnen niet meer, de lockdown duurt te lang, emotioneel zijn we wankelend. En alle ogen zijn gericht op het kabinet. Een weg uit het dilemma van de maatregelen versoepelen terwijl de donkere wolk van een derde besmettingsgolf boven ons hangt, lijkt onmogelijk.

Ons incasseringsvermogen is welhaast tot nul gereduceerd. Het Algemeen Dagblad bericht dat het aantal Nederlanders dat de lockdown wil versoepelen, in korte tijd ruim verdubbeld is, van 21 naar 45 procent. Bijna een op de tien Nederlanders vindt dat álle maatregelen van tafel moeten.

De nuchtere Nederlander — dit heeft mij erg verbaasd — is opeens een vat van borrelende emotie. Afgelopen weekend kwam dat tot uitbarsting toen honderden mensen in het Vondelpark in Amsterdam samenkwamen; de coronamaatregelen met voeten traden; en onder een viaduct als gekken gingen dansen en zingen.

Wij moderne mensen hebben geleerd dat ons gevoel erg belangrijk is. Misschien moet het een tandje minder met dat gevoel. Want gevoel staat volharding in de weg.

Je zou denken: als iemand vol kan houden, dan is dat wel de Nederlander. Maar nee. De maat is vol, we trekken het niet langer, de rek is eruit. Nuchter? Nee. Want nuchter zou betekenen: bekijk de harde cijfers en je ziet wel dat het oude leven hervatten er niet in zit.

Nuchter, betekent ook onderkennen dat je geen kant op kan. Dan heb je aan volharding niets. Hoe erg het is, blijkt uit een verhaal van de NOS waarin een ondernemer vertelt hoe ze noodgedwongen moest stoppen. 'We hebben niks meer, alleen elkaar', zegt ze. 'Het hele fundament dat we de afgelopen jaren hebben opgebouwd, is eigenlijk in één keer weg.'

Maar zelfs dan zou Crusoe zeggen: er zijn lichtpunten. Dat herinnert mij qua positief denken aan onze eigen Crusoe, Cruijff. Die zei: elk nadeel heb z'n voordeel. Ja, Cruijff. Zijn we hem — en daarmee ook onszelf — vergeten in deze tijd van nood?

Als ik tijdens de crisis aan Cruijff denk, dan zie ik die rijdende robot op Mars, en dan denk ik aan Crusoe die pas een jaar nadat hij schipbreuk heeft geleden op dat eiland gaat zitten om het lijstje te maken met het goede en het kwade. Eerst heeft hij keihard gewerkt om zijn omgeving bewoonbaar te maken. Zonder emotie. Maar nuchter denkend — net als Cruijff, net als Perseverance.

Emotie in tijden van crisis is funest. Maar wij moderne mensen hebben geleerd dat ons gevoel erg belangrijk is. Gevoel geeft ons toegang tot ons diepste wezen; gevoel is de brug naar creativiteit, goedbeschouwd het hoogst haalbare voor een mens. Misschien moet het een tandje minder met dat gevoel. Want gevoel staat volharding in de weg. Zo'n lijstje maken is rationeel nadenken.

Zo bezien moet 'de Nederlander', net als de rover op de rode planeet, een crisis heel goed aankunnen. Want Cruijff wijst ons de weg. Hij en nog een Nederlander, Ramses Shaffy. Dé man van de emotie, ja, maar ook de man die prachtig, weemoedig, zong over de kille werkelijkheid van volharding.