De propaganda over 'burgerrechten' en 'vrijheid' die ten grondslag ligt aan de gewelddadige bestorming van het Capitool is verlokkelijker dan ieder vergelijkbaar verhaal dat links te vertellen heeft. Dat moet anders.


Het probleem speelt ook bij ons, zij het veel minder extreem dan de explosieve situatie in de Verenigde Staten in aanloop naar de inauguratie van Joe Biden. Zo eist GroenLinks dat het kabinet aftreedt vanwege de toeslagenaffaire. De rechtvaardigheid van deze oproep bij monde van partijleider Jesse Klaver staat niet echt ter discussie; je zou hooguit vraagtekens kunnen zetten bij de wenselijkheid van zo'n stap te midden van een pandemie.

Maar hier zien we juist het probleem. Niemand kan het oneens zijn met Klavers verhaal, en dat maakt het behalve dodelijk saai vooral ondoeltreffend. Omwille van het argument: veel interessanter zou zijn als Klaver radicale stappen zou voordragen die de problemen bij de Belastingdienst én het politieke toezicht op misstanden zouden oplossen. Dát zou een interessant verhaal zijn.

Het énige tegenverhaal van praktische waarde dat ik sinds de mislukte staatsgreep ben tegengekomen is dat van Arnold Schwarzenegger.

Een kabinetscrisis in Nederland valt in het niet bij wat er in Amerika aan de hand is. Toch is het frappant dat links ook bij ons de verbeelding zo weinig aanspreekt, vooral dus ook letterlijk. Ik vind dit een boeiende politieke vraag: hoe activeer je de verbeelding van zowel de kiezer die zijn democratisch recht wil uitoefenen, als de anarchist of de Trump-stemmer die gelooft dat de verkiezingen zijn gestolen?

Een vereiste voor een goed verhaal is dat het tegen het gezond verstand ingaat. Een goed verhaal tart de verbeelding — dat snapt Trump als geen ander. Zo bezoekt hij deze week, uitgerekend een paar dagen na de bestorming van het Capitool, het Texaanse stadje Alamo, vernoemd naar het katholieke missiegebouw in San Antonio waar Texanen in 1836 vochtten voor bevrijding van Mexicaanse overheersing.

Dat de Slag om de Alamo om een verloren strijd ging, is Trump blijkbaar ontgaan, stelde zijn nicht Mary Trump op CNN, die vervolgde: 'Natuurlijk weet Trump niets over de geschiedenis.' Maar dat is het punt helemaal niet. Waar het om gaat, is dat Trump, die hooguit de Alamo-film van John Wayne van begin jaren zestig kent, met zijn bezoek — opnieuw — een onweerstaanbaar verhaal vertelt aan zijn volgelingen, zowel extreemrechts als doorsnee Republikein.

Zoals de legendarische figuren Jim Bowie en Davy Crockett in Alamo dapper voor vrijheid vochtten, zo moeten alle 'patriotten' in opstand komen tegen de 'misdadige' wijze waarop de Democraten de verkiezingen hebben 'gestolen'. En wie wil dit nou niet? Zeker in Amerika, waar de verbeelding een veel grotere rol speelt in de dagelijkse werkelijkheid dan waar dan ook op aarde, is de verlokking van Trumps propaganda onweerstaanbaar.

Het énige tegenverhaal van praktische waarde dat ik sinds de mislukte staatsgreep ben tegengekomen, is dat van de governator, de Terminator, de Kindergarten Cop, wat zeg ik, van Conan de Cimmeriaan himself, het beroemde zwaard in de hand:

My message to my fellow Americans and friends around the world following this week's attack on the Capitol. pic.twitter.com/blOy35LWJ5

— Arnold (@Schwarzenegger) January 10, 2021

Arnold Schwarzenegger, gouverneur van Californië van 2003 tot 2011, vertelt hartstochtelijk hoe de gewelddadige rebellie in Washington hem doet denken aan de Kristallnacht in 1938, de aanval van de Nazi's op de Joodse bevolking in Duitsland. Buitengewoon indrukwekkend is vervolgens hoe Schwarzenegger verhaalt over de effecten van het nazisme op gewone mensen, onder wie zijn eigen vader die ten onder ging aan alcoholisme.

Zo effectief bleek het filmpje dat aankomende president Biden hem de volgende dag belde, waarna de governator tweette: 'Het was fantastisch om vandaag met Joe Biden te praten over het weer bij elkaar brengen van het land. Ik ben hier om op alle mogelijke manieren te helpen.'

Het probleem is dat dit verhaal, inclusief het filmpje, ook heel anders te lezen is. Om te beginnen, niemand kan het oneens zijn met Schwarzenegger, ook niet de rebellen van Trump, de meest radicale, antisemitische onder hen uitgezonderd. De meeste opstandelingen zullen zich herkennen in de strijd tegen de onderdrukking.

Sterker, Schwarzenegger belichaamt een verhaal dat de opstandelingen héél na aan het hart ligt. In Conan the Barbarian (1982) speelt hij de rol van een gespierde held die het mythologische land Cimmerië bevrijdt van dictator Thulsa Doom die het volk heeft gehersenspoeld.

Maar hier is de clou: Conan doet dit niet omdat hij democratische principes in ere wil herstellen. Nee, de barbaar (lees: anarchist) handelt vanuit zijn geloof dat een regering in wat voor gedaante dan ook onwenselijk is. Dit weerspiegelt ook het gedachtegoed van John Milius, regisseur van Conan en de man die Schwarzenegger beroemd heeft gemaakt. Hij zegt: 'De rechtse mens, als die ver genoeg zou gaan, haat alle vormen van regering, omdat regeren iets is wat je doet met koeien en niet met mensen.'

Conan is géén democraat — dat maakt zijn verhaal zo verleidelijk voor links én rechts. Daarom is de film ook zo goed. De held doet en zegt dingen die ons tegen de borst stuiten, die ons doen nadenken over onze eigen houding, over onze eigen plaats in de wereld.

Desalniettemin vind ik dat beeld van Schwarzenegger ijzersterk: achter zijn bureau, zwaaiend met het zwaard van Conan richting de Thulsa Doom van onze tijd: Donald Trump. Het was tenminste iets, een eerste teken dat weldenkende mensen — op dit moment zijn die links — de verbeelding gebruiken om een democratische boodschap te vertellen.

En dat is broodnodig. In deze gevaarlijke tijd van fake news, van machtspolitiek gebaseerd op fabels, is de verbeelding niet de vijand van de rechtsstaat. Integendeel, fictie, het verhaal, kan ons grootste wapen zijn tegen destructieve, ondemocratische krachten.