Opeens lijkt er van alles mogelijk, van radicale economische hervorming tot het succes van de Black Lives Matter-beweging. Maar kán betekenisvolle verandering in crisistijd?


Ik kijk naar Fox News, lijfzender van Donald Trump en van meneer en mevrouw Middle America. En of ze woedend zijn. Tijdens een uitzending van The Five praatte een van de commentatoren schuimbekkend — je kon de spuug in zijn mondhoeken zien.

Het gesprek ging over Seattle, Washington, waar de protesten tegen de dood van George Floyd begonnen. In de stad is er een vrije zone opgericht, Capitol Hill Autonomous Zone (CHAZ), waar de politie is 'afgeschaft'. Actievoerders willen huurcontrole invoeren; de gentrificatie omkeren; gevangenen vrijlaten die vastzitten wegens cannabisgebruik; en de gezondheidszorg op een eerlijke manier laten financieren.

Voor rechts Amerika was dat de grootste shock van de afgelopen week: hoe acceptabel slogans zoals Defund the police! opeens waren. Heel snel bleken ze zelfs de basis voor echte veranderingen in het bestuur van de politie. 'Laten ze maar regeren!' fulmineerde de man op Fox News in een gesprek over CHAZ. 'Ze zullen er snel achterkomen dat ze de politie nodig hebben!'

Ik moet zeggen, ik geniet van Fox News. Op een vreemde manier biedt de nieuwszender entertainment. Het is bijna alsof je als kijker iets deelt met zo'n fanatieke 'journalist' als die spugende man. Maar wat? Ik vermoed dat hij Assault on Precinct 13 (1976) van John Carpenter in zijn hoofd had, waarin juist dit thema — de kwetsbaarheid van wat de heersende politieke klasse als 'beschaving' ziet — centraal staat.

De film begint met politieagenten die Black Panther-achtige figuren in Los Angeles in koelen bloeden neerknallen. Gevolg: 's nachts komen alle gangs in de stad — nadrukkelijk multicultureel — in opstand. Gewapend met geweren met geluidsdempers belegeren ze een politiebureau waar een zwarte agent en een witte gevangene dapper en broederlijk naast elkaar stand houden.

Het mooie aan de film is dat geijkte denkbeelden over 'links' en 'rechts' door elkaar vloeien. De gangs zijn terecht boos, maar dan vallen ze uitgerekend een zwarte politieman aan. De witte gevangene is een moordenaar, maar hij ontpopt zich als held. En: wetteloosheid is niet gewenst, maar het idee van law and order leidt tot grof geweld en moord.

Dezelfde vruchtbare voedingsbodem voor nadenken over sociale verandering die we in films zoals Assault on Precinct 13 zien, manifesteert zich nu tijdens de crisissituatie waarin veel landen zich bevinden vanwege de pandemie en de negatieve effecten hiervan op economische en sociale structuren. Echte verandering lijkt mogelijk, wat zou betekenen dat Fox News achter de feiten aanloopt.

Ook bij ons zien we de verschuivende grenzen, op de Dam in Amsterdam, maar ook elders in het land waar de Black Lives Matter-beweging op brede steun kon rekenen, zelfs van politici zoals premier Mark Rutte die opeens bereid was te luisteren én te handelen ('Ik ben anders gaan denken over Zwarte Piet').

Lastiger te voorspellen is of veranderingen die nu mogelijk worden, ook blijvend zullen zijn. De vraag waar veel staten in de VS mee worstelen, is of een gemeenschap haalbaar is zonder politieagenten die hard optreden. Immers, zeggen ze op Fox News, vaak heb je juist daadkrachtig optreden nodig om orde te handhaven.

Juist dit maakt zo'n gedroomd beeld van een maatschappij onder druk als in Assault on Precinct 13 zo interessant. Anders dan in de 'oude wereld' daagt dit verhaal je juist uit je ideologisch verschansing te verlaten en het domein van de ander te betreden. Opeens sta je schouder aan schouder met een moordenaar (gewend aan grof geweld, heb je nodig in crisistijd) en zet je vraagtekens bij het optreden van de agent in uniform (veel te beschaafd, heb je weinig aan).

Een crisis maakt bestaande grenzen vloeibaar. Dat is iets positiefs; het brengt de mogelijkheid van echte verandering via het compromis dichterbij.

De film laat zien dat een crisis bestaande grenzen vloeibaar maakt. Dat is iets positiefs; het brengt de mogelijkheid van echte verandering via het compromis dichterbij. Maar ook illustreert de film: als de crisis is afgelopen, gaan de grenzen weer dicht (de politie wil de moordenaar, held van het verhaal, opnieuw arresteren).

Voorlopig geniet ik van de ontstane ruimte en kijk ik graag naar de woedende mensen op Fox News. Misschien dat ze stiekem 's avonds naar CNN kijken, de zender van links.