Zoveel mogelijk moeten we safe zijn; moeten we ons in ieder geval zo voelen. Daarom leiden we nu dit afgeschermde leven. Ik lees boeken, zie films, schrijf stukken, bereid online colleges voor. In de afgelopen weken ging ik slechts naar buiten om boodschappen te doen, hard te lopen, of samen met mijn dochter een rugbybal rond te kicken. Maar toen ik haar terugbracht naar haar studentenwoning in Amsterdam, dacht ik in de auto: hoe vreemd, zo achter het stuur. Dit voelde niet goed — opeens kwam de echte, boze wereld akelig dichtbij.


Veilig leven was lang de standaardinstelling bij ons. Maar vergelijk dat met andere landen, India, bijvoorbeeld, waar het leven zelfs zonder het virus zich op het randje van ramp begeeft. In de Financial Times schrijft activist en auteur Arundhati Roy:

'Openbare ziekenhuizen in India zullen een crisis zoals die in Europa en de Verenigde Staten niet aankunnen. Die ziekenhuizen zuchten nu al onder de bijna één miljoen kinderen die jaarlijks overlijden vanwege diarree, ondervoeding en andere aandoeningen; onder de duizenden tuberculosegevallen (een kwart van het aantal in de wereld); en onder een ondervoede bevolking met bloedarmoede die bevattelijk is voor een scala aan gewone aandoeningen die hen fataal zullen worden.'

Safe zijn we niet meer, niet in de tijd waarin we nu leven. Het gevaar komt van alle kanten.

Toen de Indiase regering eindelijk een lockdown afkondigde, was de wereld getuige van de grote schande: duizenden arbeiders op zwerftocht, van de steden naar het platteland waar ze wonen. Veilig leven? Dat was in India al nauwelijks een optie, maar nu is dat nog minder aan de orde.

Door het virus voelen ook wij in het Westen hoe het is om oog in oog te komen met het gevoel van onveiligheid dat schuilt in zoiets banaals als naar buiten gaan om een rondje te hardlopen. Mijn dochter zette ik af, en ik dacht: ga naar binnen, doe je deur op slot, blijf thuis. De schat had natuurlijk totaal andere plannen: ze pakte haar skateboard uit de achterbak en nam snel afscheid. Ik sidderde.

Is it safe? Dat wil nazi Laurence Olivier weten van marathonloper Dustin Hoffman, die hij martelt in de klassieker Marathon Man (1976). Ik kon het niet laten deze film weer eens te bekijken. Ik heb juist nu behoefte om net zoals Hoffman te rennen en te rennen, weg te rennen voor iets dat ik niet kan zien, namelijk al het kwaad dat het moderne leven heeft gebracht.

Maar safe zijn we niet meer, niet in de tijd waarin we nu leven. Het gevaar komt van alle kanten. 'Ben jij allergisch voor de twintigste eeuw?' Tekst op een flyer waar Julianne Moore naar staart in Safe, een film van Todd Haynes uit 1995. In het verhaal is zij een rijke huisvrouw die naar het schijnt een intolerantie voor allerlei alledaagse chemicaliën heeft ontwikkeld. Ze wordt ernstig ziek en gaat wonen in een tehuis op het platteland voor mensen met soortgelijke aandoeningen.

Alleen, wat die ziekte dan precies is, blijft onduidelijk. In ieder geval hebben alle bewoners dit in gemeen: in de gewone wereld voelen ze zich niet meer safe. Julianne verslechtert snel. Ze gaat de kant op van die ene jongen: hij mengt zich helemaal niet meer met mensen, hij gaat alleen naar buiten van top tot teen gekleed in persoonlijke beschermingsmiddelen.

Voor deze jongen zal zelfs de anderhalvemetersamenleving, waar premier Rutte op vooruitblikte op zijn laatste persconferentie, geen soelaas bieden. Anderhalve meter? Ben je gek, hoor je hem zeggen, anderhalve kilometer, zal je bedoelen.

Arundhati Roy in de Financial Times: 'Wie kan zich het kussen van een vreemde nog voorstellen? Of de bus pakken of je kind naar school sturen zonder echte angst te voelen?'

Ons leven is anders geworden. We proeven het klimaat van constante onveiligheid dat al lang schering en inslag is in landen als India, maar ook elders, bijvoorbeeld in Afrika. Zo'n leven willen we niet. Weer safe zijn — dat is ons streven nu. Maar onze politici en epidemiologen zeggen dat de lange adem nodig is om de pandemie te doorstaan; het is 'geen sprint, maar een marathon.'

Hou vol, zeggen ze. Maar het is niet vol te houden. Stay safe, zeggen vrienden en collega's. Maar stay safe is geen optie meer. Binnenblijven kun je niet voor eeuwig. Net zoals we niet voor onbepaalde tijd in het Westen veilig kunnen leven zonder na te denken over hoe anderen in de wereld vanaf hun geboorte niet weten hoe het is om 'veilig' te leven.

Corona is persoonlijk — je kunt ziek worden. Maar corona is veel breder. Het virus dwingt ons juist tot contact. Straks naar buiten gaan betekent ook: onze huls van rijkdom verlaten, onze ogen openen, ons laten besmetten met het virus van empathie. Ons hier veilig voelen is relatief.

Marathon Man is te zien via iTunes; Safe is verkrijgbaar op dvd.