De Noorse film Barn snijdt diep door het hart van iedere ouder

Wat een hachelijke bezigheid het opvoeden van kinderen is, blijkt in de mooie bijdrage van filosofen Stine Jensen en Frank Meester in de serie Brainwash Talks. Jensen en Meester schetsen een aantal dilemma's over het opvoeden waarna ze concluderen dat er geen gouden regels voor bestaan. Je zit als ouder op de as van luisteren naar kinderen en streng zijn. We zitten, aldus Jensen, met 'onze filosofische billen op de twijfel'.

Natuurlijk, wie iets écht wil weten, die twijfelt. Maar wat hebben onze kinderen aan onzekerheid? Wat hebben wij eraan, behalve het zoeken naar 'waarheid'? Natuurlijk is dat op zich inspirerend, maar in gevallen waar het vijf voor twaalf is wringt de schoen.

Dit maakt de nieuwe film Barn zo interessant. De ouders van Lykke zitten in zak en as nadat blijkt dat zij de dood van haar twaalfjarige klasgenootje heeft veroorzaakt. Het was een ongeluk: geduw en getrek tijdens de pauze waardoor Jamie viel en met zijn hoofd tegen een doelpaal op het voetbalveld klapte. Langzaam wordt duidelijk dat Lykke geen lieverdje was; ze had wel erg de neiging vriendjes en vriendinnetjes te plagen.

De ouders zijn moderne, vooruitstrevende mensen. Ze richten zich er aanvankelijk op de situatie zoveel mogelijk te verzachten voor Lykke. Dit is mooi: de ouders gaan ervan uit dat het kind onschuldig is, sterker, dat ze de onschuld zelve is.

Maar steeds meer worden de ouders geconfronteerd met een ándere werkelijkheid, die van het kind dat schuldig is. Dit botst niet alleen met hun wereldbeeld, maar ook met hun instinct als ouders. En de vraag: in hoeverre zijn ze als ouders verantwoordelijk voor de daden van het kind, en in het vervolg hiervan, hoe zorgen zij ervoor dat het kind zélf verantwoordelijkheid neemt voor wat er met Jamie is gebeurd?

De film snijdt diep door het hart van een ouder. Ik moest tijdens het kijken vaak denken aan mijn eigen kinderen, en aan iets wat mijn overleden ex-schoonvader aan de borreltafel zei toen het eerste kleinkind een feit was. Hij zei: 'Kinderen krijgen… een vreemde hobby van de mensheid.'

Het was een grapje, maar het tekent het dilemma van ouders, ook die van Lykke. Een kind krijgen, een ouder worden, is voor velen — hier tel ik onder — het allerbeste wat met je als mens kan gebeuren. Tegelijkertijd is ouderschap not for sissies; het brengt allerlei onzekerheden met zich mee. Hierin staat twijfel over kwestie van verantwoordelijk centraal.

In hun praatje voor Brainwash benoemt Jensen dit als ze de kwestie 'burgerschap versus persoonlijk geluk' schetst: 'Sommigen zeggen: het gaat erom dat je kind lekker in z'n vel zit. Anderen zeggen: Nee, je moet een goede burger maken die functioneert in de maatschappij.'

Lekker in je vel zitten kan voorlopig niet meer voor Lykke; ze heeft de dood van een kind veroorzaakt. Haar ouders halen haar weg uit de school, maar hiermee wordt niets opgelost, niet voor het kind, niet voor de school. Dat ziet de directeur van de school ook. Zij zegt: 'Een goede gemeenschap creëer je niet door weg te nemen wat bedreigend is. Het gaat om het scheppen van verantwoordelijkheid.'

Misschien zijn de twijfelende ouders het grootste probleem in het verhaal. Daar staat tegenover (dit is zó herkenbaar): je wil vóór alles dat je kind gelukkig is. Verantwoordelijkheid nemen is moeilijk; daar worden weinig mensen gelukkig van, zeker kinderen niet. Die zijn bij voorbaat anarchistische wezens. Zie een baby: die heeft niets onder controle, niet zijn of haar lichaam, en zeker niet het denken. En in de puberteit wordt dit alleen maar erger.

[banner id="11"]

Wij, ouders, hebben die controle wel, tenminste als het een beetje meezit en we volwassen handelen. De opvoedingstaak ligt bij ons, hoe verleidelijk we de onschuld en de vrijheid ook vinden die kinderen kenmerken. Twijfel is hier funest bij; twijfel en verantwoordelijkheid gaan moeilijk samen. Wie verantwoordelijkheid neemt heeft de twijfel immers achter zich gelaten: dit is gebeurd, dit was fout, jij bent het die het heeft gedaan.

Misschien schetsen die laatste zinnen juist hoe onmogelijk de taak van ouders werkelijk is. We zijn 'ook maar mensen', zou je kunnen zeggen, op zoek naar hetzelfde geluk waar kinderen, zeker baby's en peuters, het patent op hebben. Sterker, is dit niet wat onze menselijkheid kenmerkt: het streven naar 'geluk'?

Een belangrijk personage in Barn is een leraar die zich volledig identificeert met de kinderen: hoe ze denken, hun verbeeldingsrijke leefwereld, hun naïviteit en onschuld. In een gesprek in de kantine merkt een collega van hem op: 'Als je kinderen krijgt, moet je ook verantwoordelijkheid voor ze nemen.' De leraar gruwt en bromt: fuck you. Maar Barn laat zien dat de collega degene is die uiteindelijk gelijk heeft, op het moment dat het er echt op aankomt.

Barn is nu te zien in de bioscoop en via picl.nl.