Zou het leven beter zijn zonder klok? Op het Noorse eiland Sommarøy geloven ze van wel. De 350 inwoners deden een vrij radicaal voorstel: ze wilden de tijd afschaffen. Want als dat ergens zou kunnen, dan wel daar. Sommarøy ligt boven de poolcirkel, tussen 18 mei tot 26 juli gaat de zon er helemaal niet onder. Waarom zou je dan niet je gras kunnen maaien om vier uur 's nachts? Inwoners zouden zo enthousiast zijn geweest dat ze direct hun horloges afdeden, en vastmaakten aan de reling van de brug die het eiland met het vaste land verbindt.

'Overal in de wereld hebben mensen last van stress en depressie', zei Kjell Ove Hveding, de leider van de anti-klokcampagne, in The Guardian. 'In veel gevallen kan dit worden gekoppeld aan het gevoel bekneld te raken door de klok. We zullen een tijdloze zone zijn waar iedereen zijn leven ten volle kan leven.' Wat sceptici direct al vermoedden bleek het geval: het plan voor een klokloze regio was vooral een publiciteitsstunt om toeristen te trekken. Maar het ideaal is helder: nooit meer haasten, altijd ín het moment leven en, mooie bijkomstigheid, nooit meer te laat.

Praktisch waren er wel wat bezwaren te bedenken. 'Ik verwacht met sommige gasten problemen met inchecken en uitchecken, en met de openingstijden van de bar en het restaurant', zei een receptionist van hotel Sommarøy Arctic. De klok is zo'n integraal onderdeel geworden van het bestaan, dat we zonder klok ons moderne leven onmogelijk zouden kunnen voortzetten. Hoe kook je een ei? Kun je nog met vrienden afspreken? Hoe reserveer je een hotel?

De marketeers van Sommarøy lijken me aanhangers van de Franse filosoof Henri Bergson (1859-1941). Ook hij wantrouwde de door de klok in strakke kaders ingeperkte tijd. Volgens Bergson raken we door dat dwingende kloksysteem vervreemd van wat hij de 'ware tijd' noemde. Deze 'tijd als duur' is niet een opeenvolging van afgebakende 'momenten', maar eerder een rollende sneeuwbal, die gelijkmatig uitdijt. Wie van lange vakanties het ontspannen gevoel kent niet meer te weten welke dag van de week het precies is, begrijpt waarschijnlijk precies wat Bergson bedoelde.

In de centrale hal van museum Kunsthalle Mannheim is het alsof de ware tijd en de kloktijd samen een sierlijke dans aangaan. Het kunstwerk Die bewegte Leere des Moments (2015-2017) van Alicja Kwade bestaat uit een grote, zware kei en een elegante Zwitserse stationsklok die aan twee stalen kabels in een cirkelbeweging door de hal zwieren. Het dwingende tikken van de wijzers van de klok klinkt versterkt door de ruimte.

Het mooie is dat Kwade erin slaagt de twee soorten tijd met elkaar te verzoenen. De klok geeft de meetbare tijd aan; de steen zweeft tegelijkertijd onverschillig mee, onaangedaan door het ritme van seconden, minuten, uren – maar evengoed in dezelfde beweging. Klok en steen lopen perfect synchroon. Wie een tijdje naar de zwierende elementen heeft staan kijken vergeet vanzelf de tijd.

De stationsklok wordt in het kunstwerk van Kwade zo geen object dat stress veroorzaakt, maar eerder een nauwkeurige ode aan de ware tijd – de onmeetbare tijd van de steen. Dát lijkt me de betere manier om af te rekenen met de klok. Niet afschaffen, maar vaker proberen te synchroniseren met de innerlijke tijd.