Vrienden spreek ik in chatvensters of aan de telefoon. Werken doe ik op een comfortabele stoel, achter een scherm. Op een vrije avond ga ik naar een filmmarathon in de bioscoop.

Ontlijving, zoals filosoof Ad Verbrugge het noemt, is in mijn leven hevig opgetreden: veel van wat ik dagelijks doe speelt zich voornamelijk af in mijn hoofd. Mijn lichaam ervaar ik soms enkel als het voertuig om mij bij een volgende mentale bestemming te brengen. Of erger, als een belemmering om daar te komen.

Wij zijn alleen niet slechts een hoofd op pootjes. Wie wel eens een stekende maagpijn heeft gehad, weet hoe lichamelijke pijn het denken kan verstoren. Het werkt ook andersom: een sauna of massage helpt je mentale focus. De scheiding tussen lichaam en geest is fictie. Het is zaak opnieuw te leren dat ik geen lichaam heb, maar een lichaam ben.

De populariteit van yoga kun je zien als poging van een generatie 'hoofdwerkers' het eigen lichaam te herontdekken. Yoga draait om het verkennen van de fysieke mogelijkheden van het lichaam en om het vinden van een gezonde balans. Het helpt te ervaren hoe fysieke en mentale gezondheid verbonden zijn.

Maar je hoeft jezelf niet noodzakelijk in de knoop te leggen om je weer helemaal 'lijf' te voelen. Kunst kan ook helpen. De futuristische creaties van kunstenaar Bart Hess bijvoorbeeld, die zien eruit als pogingen de huidige grenzen van het menselijk lichaam te verleggen.

Tekst loopt door onder de foto.

© Brainwash

Bart Hess, Shaved (foto/videostill, 2011).

Beroemd werd Hess met zijn jurk van slijm, omdat Lady Gaga die droeg op de albumhoes van Born This Way. Een plakkerig object dat zich vormt naar het lichaam van de drager.

In het Stedelijk Museum 's-Hertogenbosch is nu een overzicht te zien van de werken van Hess: de jurken uit de serie Digital Artifact bijvoorbeeld. De ontwerper maakt deze door een model in een bak water af te laten zakken. Op het water ligt een dun laagje vloeibare was dat door de lichaamstemperatuur van het model stolt. Het vormt zich naar het lichaam. Het resultaat is een spookachtig duivelskostuum.

Tekst loopt door onder de video.

Bart Hess, Digital Artifacts.

Ik kan mij twee manieren voorstellen waarop de beeldende kunst kan bijdragen aan het ontdekken van het eigen lichaam. Ten eerste is een beeldend kunstwerk altijd een ruimtelijk object, waartegenover je je in de ruimte moet positioneren. Lopend rond een sculptuur ervaar je wellicht hoe afstand, diepte en afmetingen je perspectief vormen. Ten tweede wekken de in de kunst afgebeelde lichamen een vorm van empathie op, wanneer ik een lichaam zie in de kunst, spiegel ik mij daaraan: ik beeld me onvrijwillig in dat het het mijne is.

De kostuums van Hess doen beide: de zuilen met een huid van latex in de tentoonstelling zijn een zaalgrote ruimtelijke ervaring, die je met je eigen rechtopstaande houding confronteert. Het bed in dezelfde ruimte, ook van latex, nodigt uit om op te gaan liggen. Wanneer je de latex aanraakt ervaar je de rubberachtige structuur van je eigen huid.

Maar de tentoonstelling wekt ook empathie op voor de afgebeelde lichamen. Wanneer de tenen van het model in het wasbad afzakken, richt ik onvrijwillig mijn aandacht op mijn eigen tenen. Ze voelen als nieuw aan.

Naar de werken van Bart Hess kijk je niet alleen met je ogen, je kijkt met je hele lichaam.

meer weten?

De tentoonstelling Future Bodies Bart Hess is tot en met 1 oktober te zien in Stedelijk Museum 's-Hertogenbosch.