25 miljoen komt erbij voor cultuur onder Rutte III volgend jaar. Dat bedrag loopt op tot 80 miljoen in 2020 volgens het nieuwe regeerakkoord. Er klinkt voorzichtig gejuich in de cultuursector, die een beetje vergeten lijkt dat in 2013 nog 200 miljoen werd weggehaald onder staatssecretaris Halbe Zijlstra.

Opgewekt kwam Rijksmuseum-directeur Taco Dibbits bij De Wereld Draait Door vertellen dat het nieuwe kabinet een bezoek aan zijn museum vast onderdeel van het schoolprogramma maakt. Dat het kabinet de maatregel niet invoert uit liefde voor de kunst, maar uit een soort misplaatst nationalisme, leek hem niet te deren.

Het derde kabinet-Rutte benoemt in het regeerakkoord de 'intrinsieke waarde' van de kunst, maar zo klinkt kunst toch vooral als een vrijblijvende luxe. Daarnaast moeten we de kunst koesteren vanwege 'de waarde voor onze identiteit', en omdat het bijdraagt aan 'toerisme en een goed vestigingsklimaat.' Nergens wordt de kunst geroemd als broedplaats van ideeën.

En juist om die ideeën is kunst geen luxe, het is noodzaak.

De tekst gaat verder onder de foto.

© Brainwash

Minsiter-president Mark Rutte voor de Nachtwacht (foto: ANP POOL, Jerry Lampen).

Er dreigt ons namelijk iets te ontglippen. Alsmaar groter wordende klimaatproblemen, grote privacy-schendingen door overheden en bedrijven, overspannenheid als volksziekte, een nucleair arsenaal dat de aarde meerdere keren zou kunnen vernietigen: de grote uitdagingen van onze tijd zijn niet ondánks menselijke inspanning ontstaan, maar juist dóór menselijke inspanning.

Op een macroniveau mag het dan steeds beter gaan met de mens – en daar is fraaie statistiek van, maar toch is het beangstigend dat juist dánkzij het menselijk ingrijpen dreigingen ontstaan: gaan we wel de goede kant op? Hoewel er voor al deze problemen praktische oplossingen zijn te bedenken (klimaatverdragen, therapie, mondiale ontwapeningsprogramma's), is het aannemelijk dat juist die oplossingen weer nieuwe problemen zullen opleveren.

Deze moderne gevaren zijn niet toevallig gekozen: het zijn voorbeelden van het proces dat door sociologen als Ulrich Beck, Anthony Giddens en Scott Lash 'reflexieve modernisering' is genoemd. Het genoemde type gevaar treedt niet toevallig op, maar komt voort uit de moderne, rationalistische benadering van de wereld. De moderniteit snijdt zichzelf de pas af.

Reflexieve modernisering toont de noodzaak onze moderne vooronderstellingen kritisch te onderzoeken: waarom lossen wij problemen op zoals wij ze oplossen? Hoe staan we eigenlijk in de wereld? Juist hierom zou Rutte III écht in kunst en cultuur moeten investeren.

Er zijn namelijk genoeg voorbeelden te bedenken van manieren waarop hedendaagse kunst dit soort vragen kan stellen. Lieke Marsmans boek Het Tegenovergestelde van een Mens is een intelligente beschouwing van hoe klimaatverandering samenhangt met een bepaalde opvatting van de wereld. Het dit jaar door Het Nationale Theater uitgevoerde toneelstuk Race, toont het ongemak van sluimerend racisme. De aan confetti sleurende mieren in de film die nu in filmmuseum EYE te zien zijn (in de video Quarta Feira de Cinzas van Cao Guimarães), doen je op een andere manier nadenken over werkdruk.

Een concrete oplossing geven de kunstwerken niet. Maar toch: juist wanneer je zelf je eigen bedreiging bent, is de beschouwende kracht van kunst geen luxe.