Wie wil weten hoe het moderne leven in Europa eruit ziet, hoeft niet verder te kijken dan Happy End, de nieuwe film van de Oostenrijkse meester Michael Haneke. Maar wees gewaarschuwd: wat je ziet doet pijn.

In Happy End schetst Haneke de immoraliteit van een rijke familie uit de welvarende burgerij in Frankrijk. Deze mensen zijn de schaamte voorbij. Ze zijn ten diepste tragische figuren, en het verhaal laat zien dat hun dagen geteld zijn.

De Laurents van Calais is steenrijk geworden door de activiteiten van de inmiddels hoogbejaarde vader Georges (Jean-Louis Trintignant) in de bouw. Moeder is overleden, maar iedereen woont nog altijd samen in een herenhuis: dochter Anne (Isabelle Huppert) die de leiding heeft over het familiebedrijf; Pierre, haar alcoholische zoon van in de twintig; en haar broer Thomas, diens tweede vrouw en Eve, Thomas' dochter van dertien van wie de moeder in het ziekenhuis ligt na een zelfmoordpoging.

De tekst gaat verder onder de video.

De Nederlandse trailer van Happy End (2017).

Dan zijn er ook nog de 'slaven' van de Laurents, zoals Pierre ze noemt: een Marokkaans gezin bestaande uit vader (butler), moeder (kok) en dochtertje (aanhangsel).

De meest vileine truc van Michael Haneke is dat hij zijn camera op een afstand neerzet en die vervolgens onverbiddelijk laat staan, zodat we gedwongen zijn te kijken naar de horror van wat er zich afspeelt.

De centrale figuren zijn opa Georges en zijn kleindochter Eve. De eerste heeft genoeg gehad van het leven, die wil dood. De tweede ziet het ook niet meer zitten, die doet een zelfmoordpoging.

Beiden belichamen de absurditeit van 'Europa': het verleden is een wazig tableau van verloren dromen, ijdele hoop en een allesoverheersend gevoel van leedwezen, en de toekomst… er ís geen toekomst.

De setting, Calais, verwijst naar de vreemdelingencrisis, maar ook naar het uiteenvallen van Europa. De link met Brexit en Groot-Brittannië keert terug in de relatie tussen de nog altijd beeldschone Anne en een Engelse zakenman die eruit ziet als een gnoom, gespeeld door Toby Jones. De satire is gitzwart: een meer onwaarschijnlijke liefdesrelatie dan tussen die twee is ondenkbaar.

Haneke's mes dringt nog dieper door in ons hart wanneer hij zijn camera op straat neerzet en de oude Georges in zijn rolstoel de weg op laat gaan. We kijken vanaf een afstand en zien: Georges stopt bij een groepje mannen, vermoedelijk van Afrikaanse komaf. Georges wil iets van hen, maar wat dat is weten we niet (help mij om dood te gaan, jongens. Kunnen jullie een pistool voor me regelen?).

Zo moeten we constant invullen van Haneke. Hij dwingt ons ertoe, want wij zijn de mensen die in Europa wonen: dit is onze werkelijkheid. En zie dat nu eens onder ogen.

De tekst gaat verder onder de foto.

© Brainwash

Still uit de film Happy End (2017) tijdens het familiediner (Foto: Cannes Film Festival).

Later. Een familiediner. Met zakenlieden en vrienden. In een hagelwit (white privilege!) restaurant aan zee. En met Pierre die de boel komt verstoren. Hij heeft immigranten meegenomen die geen idee hebben wat de bedoeling is. 'Schande dat we zo leven!', is de strekking van wat gekke Pierre zegt. Hij heeft een geweten, maar dat maakt hem tot sociopaat in dit verhaal.

Opa heeft genoeg gehad. Tijdens de commotie (die zo weer over is, want deze witte geprivilegieerden kijken alleen maar hardvochtig naar de zwarte mensen) sommeert Eve hem in godsnaam in z'n rolstoel richting de zee te duwen. Tot bij het randje van het water. En dan wegwezen, Eve.

De oude man, wiens verleden niets heeft betekent en wiens toekomst zo leeg is als de kleur wit, weet dat de enige mogelijkheid op verlossing in het ultieme einde ligt. Alleen zo kun je ontkomen aan de pijn.

meer weten?

Happy End draait vanaf 16 november in de Nederlandse bioscoop.