We hadden wel iets, F. en ik, maar we wilden er geen label aan hangen. Toen ik aankondigde dat ik met haar een weekendje naar Parijs ging, grapten mijn huisgenoten dat het nu Paris-official was. Alsof een gedeeld bezoek aan la cité d'amour net zo betekenisvol is voor je relatie als de openbare bezegeling daarvan in een Facebookstatus. Zou goed kunnen trouwens. Parijs is niet zomaar een stad, het is haast een aanzoek.

Van de Franse hoofdstad had ik kunnen weten dat het een veelzeggende vakantiebestemming is. Maar er zijn eigenlijk maar weinig dingen, gebaren of reisdoelen die geen extra betekenis dragen. Zwarte kleding associëren we met rouw, twee vingers in de lucht staan voor vrede en wie 'koelkast' zegt komt uit een ander nest dan 'ijskast'-zeggers. De wereld is een eindeloze structuur van hot naar her verwijzende tekensystemen.

Er zijn filosofen geweest die dachten dat het mogelijk is een sluitende betekenisleer, of woordenschat, voor deze sluimerende betekenissen op te leveren. Er zijn ook filosofen geweest die dachten dat er te veel verschillende perspectieven zijn om helder naar de zaken te kijken.

In de kunstwerken van Anna Oppermann (1940 - 1993) lijkt het alsof er midden in de ruimte zo'n betekenisvol object is ontploft, en alsof alle mogelijke elementen, perspectieven en verbanden tegen de wanden zijn geklapt en langs de muur omlaag druipen.

Anna Oppermann. Tekst loopt door onder de afbeelding.

© Brainwash

In het werk Enerzijds...anderzijds; zowel… als (M+M) (1988-'92) bijvoorbeeld, daarin staat een zware eikenhouten kast centraal. Eromheen hangen schilderijen van diezelfde kast, schilderijen van de kast met de andere schilderijen, tekeningen en teksten en foto's van de schilderijen met de kast, de tekeningen en andere objecten.

Je ziet een complexe en chaotische inventarisatie van de representaties, betekenissen en vormen die de kast aan kan nemen. Vormen en kleuren herhalen zich, patronen ontstaan (de kroon van de kast werkt door als een logo) en de perspectieven schuiven geleidelijk over elkaar. De letters M+M uit de titel van het werk staan voor de het boek Massa en macht van Elias Canetti uit 1960. De vele, kleine onderdelen waaruit het ensemble bestaat lijken de massa de illustreren, macht uit zich in de statige kast – maar het zou evengoed andersom kunnen zijn.

Tekst loopt door onder de video.

Het werk gaat vergezeld met een lijstje thema- en sleutelwoorden: 'Een oude eiken kast, tafel, tapijt, parket, onder het tapijt vegen, het romantische vernieuwende, het classicistische epigonale, de klemmende harde grip, het nog onbesliste, adelaar, terreur.'

Echt wijzer wordt je daar niet van, het lijstje geeft hooguit een indruk van hoe associatief de kunstenaar te werk ging. De betekenis van de kast klapwiekt ergens door de ruimte: de veelheid aan objecten en interpretaties wekken de suggestie dat je recht in het hart van de kast kijkt, maar de enkelvoudige betekenis ontglipt je.

Een eenduidig beeld van het 'startobject' ontstaat in Oppermanns werk niet, en dat is de bedoeling. Zelf omschreef ze haar werk dan ook als 'principieel oneindige waarnemings- en inzichtsoefeningen'. Haar caleidoscopische collages maken je gevoelig voor het gekrakeel van betekenissen dat alle objecten in zich hebben.

Nogal naïef dat F. en ik dachten zonder label te kunnen, we hadden er talloze – die we lang niet allemaal begrepen.

Drie van haar enorme installaties, die ze 'filosofische assemblages' noemde, zijn tot en met 4 juni te zien in het S.M.A.K. in Gent. Bekijk hier de digitale bezoekersgids voor de tentoonstelling (PDF).