Voetbal is populairder dan ooit en het wereldkampioenschap voetbal is één van de belangrijkste sportevenementen ter wereld. Naar de finale tussen Duitsland en Argentinië in 2014 keken bijna één miljard mensen. Kan niet stuk, zou je zeggen. Toch zou de FIFA de FIFA niet zijn, als ze het WK niet in gevaar zouden proberen te brengen. Maar ook zonder commercie en corruptie bij de wereldvoetbalbond is een goede toekomst van het voetbaltoernooi lang geen vanzelfsprekendheid.

Het voornaamste probleem: het evenement wordt veel te groot.

Het WK begon ooit als een bescheiden toernooi. Aan het eerste wereldkampioenschap in 1930 namen slechts dertien landen deel. Kwalificatie was niet nodig; het was al moeilijk genoeg om landen überhaupt zover te krijgen dat ze helemaal naar Uruguay wilden afreizen. Uruguay bood Europese landen zelfs aan om de trans-Atlantische reis te vergoeden. Nederland, dat het toernooi liever zelf had willen organiseren, bleef lekker thuis.

Hoe anders is het nu. Dit jaar is Oranje er ook niet bij, maar zeker niet uit vrije wil. We hebben ons niet weten te kwalificeren. Een kleine ramp.

Wat dat betreft is er goed nieuws aan de horizon: het aantal deelnemers gaat uitgebreid worden van 32 naar 48 landen en de Zuid-Amerikaanse voetbalbond Conmebol wil dit vervroegen naar 2022. Gianni Infantino, de voorzitter van de FIFA, ziet het ook wel zitten, niet in de laatste plaats omdat hij zo meer geld voor de bond denkt op te halen. Prima voor ons natuurlijk, want met zoveel deelnemende landen moet het raar lopen wil Nederland de boot weer missen.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

© Brainwash

Arjen Robben in actie (foto: ANP/Koen van Weel).

Maar wat goed is voor de kwalificatiekansen van kleinere landen en wat goed is voor de huidige financiële situatie van de FIFA, legt uiteindelijk een hypotheek op het toernooi:

  1. Minder bijzonder: Het wordt minder bijzonder om deel te nemen. Net zoals het verlagen van de exameneisen een diploma devalueert, zal kwalificatie voor het eindtoernooi niet zo'n prestatie meer zijn.

  2. Verwatering: We willen – naast ons eigen land – vooral de beste spelers aan het werk zien in spectaculaire wedstrijden tussen toplanden. Door steeds meer zwakkere landen toe te laten, krijgen we er vooral een hoop slecht voetbal bij.

  3. Complex en duur: Het toernooi wordt steeds groter, dus moeilijker en duurder om te organiseren. Steeds minder landen zullen het kunnen en willen organiseren.

De uitbreiding naar 48 landen is niet alleen het gevolg van een gebrek aan democratie, of ingegeven door commerciële belangen en corruptie. Zelfs als de FIFA een perfect democratische organisatie met de beste bedoelingen zou zijn, zouden ze toch al snel bij 'uitbreiden' uitkomen. De wens om democratie te waarborgen zorgt ervoor dat de kleinere landen, die verreweg in de meerderheid zijn, WK-uitbreiding kunnen afdwingen. Voor hen geldt: beter deelnemen aan een iets minder goed WK, dan helemaal niet deelnemen.

En ook de ambitie voor een eerlijkere verdeling mondt in uitbreiding uit. Europa heeft nu buitenproportioneel veel kwalificatieplaatsen. De Europese landen willen liever geen plaatsen afstaan aan andere werelddelen, dus uitbreiden van het toernooi is bestuurlijk de gemakkelijkste weg om de verhoudingen wat eerlijker te maken.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

© Brainwash

Officiële voetbal van het WK in Rusland (foto: ANP/Rob Engelaar).

De grote droom van FIFA voorzitter Infantino is om zoveel mogelijk landen met het voetbalvirus te besmetten. Want hoe meer landen zich kunnen kwalificeren, hoe groter het wereldwijde enthousiasme voor het voetbal. Maar het WK wordt zo steeds verder opgeblazen: de kosten gaan omhoog en de kwaliteit van het voetbal omlaag; pas in de eindfase wordt de competitie interessant. Wellicht zullen meer landen het voetbalvirus oplopen, maar de vierjaarlijkse voetbalkoorts wordt steeds meer een lichte verkoudheid.

Als de belangstelling tempert, zitten we met een duur toernooi dat moeilijk te organiseren is, dat minder interessant is voor sponsoren en met lagere televisierechten. Groter is niet altijd beter en een succesvol WK is minder vanzelfsprekend dan het misschien lijkt. De kip met de gouden eieren kan ook stuk.

Om het WK ook voor volgende generaties een memorabele gebeurtenis en een voetbalfeest te laten blijven, moet de FIFA eigenlijk impopulaire – lees ondemocratische – beslissingen nemen: het deelnemersveld moet eerder inkrimpen dan uitbreiden en de bestaande kwalificatieplaatsen moeten eerlijker over de werelddelen verdeeld worden. Verreweg de meeste landen zullen daar uit direct eigenbelang tegen zijn.

Toch is steeds verdere uitbreiding van het WK als het aanlengen van wijn: meer mensen kunnen meedrinken, maar het smaakt steeds meer naar water.