Wordt het niet eens tijd om je te oriënteren op een volgende carrière-stap? Of: Is dat de juiste aanpak? Als organisatiefilosoof constateer ik dat we te veel nepvragen stellen. We willen te snel naar een oplossing en spreken vraag-achtige zinnen uit om anderen tot de door ons vooraf bedachte conclusie te laten komen. Je ziet dat ook bij veel leidinggevenden: ze zijn zo gewend aan het harnas van besluitvaardigheid en daadkracht, dat zelfs de expliciete instructie om vragen te formuleren, tot stellende zinnen leidt.

De wil is er meestal wel, hoor. Maar men weet niet hoe. Sommigen zijn moedig genoeg om het over zichzelf te zeggen: 'Ik zou graag betere vragen stellen.' De verlegenheid met vragen stellen is het gevolg van een denkgewoonte. Gewoonlijk willen we zo snel mogelijk antwoorden en oplossingen. Daardoor zijn deze twee vragen by far de meest gestelde: Wat is een goede keuze? En welke beslissing moet ik nemen?

Maar dat is nogal beperkt. Eenzijdig, instrumenteel. Als we de vragen die we stellen als maatstaf nemen, is het geen wonder dat zoveel mensen verlangen naar diepgang en zinvolle reflectie. En dat we de dingen anders willen doen. Maar wat bedoelen we dan precies? Wat willen we veranderen? En hoe kom je tot verdieping? Hoe belangrijk is vervulling echt? En wat is van waarde?

Tekst loopt door onder de afbeelding.

Why? (foto: Ken Treloar).

In de praktijk laten we ons leiden door zelfbehoud en reputatie. En in gesprekken zorgen we vooral dat de sfeer goed blijft. Maar voor je het weet leef je 'in een koker'. Voor je het weet stel je vragen - zoals dat ook gebeurt in de Tweede Kamer - om jezelf te profileren. Of je stelt 'test-vragen' waarin je vraagt naar het standpunt van een ander om te testen hoe stevig die opvatting is. Of je vraagt naar een concreet voorbeeld, omdat je het niet begrijpt.

Maar wat vraag je je echt af? Dat is geen nepvraag. Welke grotere vragen liggen ten grondslag aan de lastige situaties in jouw leven? Welke vragen doen je de lastige keuzes onder ogen zien? En waarop kun je je denken richten, opdat er inzichten ontstaan? Wat is de waarde van antwoorden? Zijn er vragen die je als richtsnoer 'bij je draagt'? Niet om ze te beantwoorden en vervolgens weg te stoppen, maar om ze te koesteren? Een vraag als perspectief?

De 'plek der moeite' koesteren – dat is ervoor nodig. Dan bewegen we niet weg van problemen, zoeken niet meteen naarstig naar de beste oplossing of manier om het comfort te herstellen. Wanneer we het een beetje kunnen uithouden in het ongemak van het leven, en daarin helder kunnen denken, ontstaan de meest interessante en waardevolle perspectieven. Vragen stellen, goede, echte vragen stellen is zoveel belangrijker dan antwoorden zoeken.

meer weten?

Minke Tromp is organisatiefilosoof en oprichter van het Bureau voor Toegepaste Filosofie. Tussen 2 en 13 oktober organiseert zij de actie tijd voor betere vragen. Meer over die actie is te vinden op deze website.