Facebook-oprichter Mark Zuckerberg en uitvinder en ondernemer Elon Musk investeren in computers die worden gelinkt aan ons brein. Ze beloven de mens superieure cognitieve vaardigheden. Er is nog een lange weg te gaan om deze beloftes waar te maken, maar het idee prikkelt intussen op grote schaal de fantasie. Steeds meer populaire media presenteren het brein als manipuleerbaar. Deze films en series laten zien dat we optimistisch zijn over de mogelijkheden van nieuwe technologie, maar dat het wantrouwen groeit over misbruik. De ambivalente houding tegenover technologie is een kenmerk van onze tijd. Bovendien lijkt het betreden van het terrein van het brein ons idee van mens-zijn voor altijd te zullen veranderen.

We hopen dat het verkennen van onontgonnen terrein van het brein ons nieuwe cognitieve vaardigheden zal opleveren. In Limitless (2011) slikt Eddie Morra een pil waardoor hij ineens elke taal ter wereld spreekt, en hij problemen beter kan oplossen dan de rest van de wereld. Ook in Lucy (2014) komt de hoofdpersoon in aanraking met een drug waarmee ze zelfs telepathische vaardigheden ontwikkelt. Beide films laten zien hoe de karakters door hun mentale superioriteit van andere mensen af komen te staan, en bezingen dit als 'het ontwaken van de volledige potentie van het brein'. Loskomen van de rest van de mensheid is hier bevrijding: het terrein van het brein is de volgende noodzakelijke stap in onze evolutie.

De tekst gaat verder onder de video.

De officiële trailer van de film Lucy.

Maar we bekijken nieuwe technologie ook met argusogen, zoals te zien in films die de kwetsbaarheid van de mens en haar brein tonen. In Get Out (2017) jaagt een cult van witte mensen op donkere slachtoffers, zodat zij hun eigen brein kunnen transplanteren naar een donker lichaam. Zoals in Limitless en Lucy komt de manipulatie van het brein in beeld, maar in Get Out zien we de kwetsbare en kwaadaardige zijde van een manipuleerbaar brein. De film speelt continu met de kwetsbaarheid van onze geest: Chris Washington wordt gehypnotiseerd door een traumatische ervaring waarin hij geen controle had over de dood van zijn moeder. Het trauma, de hypnose en de transplantatie symboliseren de kwetsbaarheid van onze geest. We zijn niet langer veilig in ons eigen lichaam, omdat onze geest kan worden losgetrokken. Geen enkele film beeldt dit gevaar beter af dan Inception (2010). Door via het brein in te breken in de dromen van zijn slachtoffers, ontrafelt Dom Cobb hun diepste geheimen en plant hij zelfs zijn eigen ideeën.

We leven in een tijd waarin technologie zich steeds sneller lijkt te ontwikkelen, maar waarin toepassingen ontwikkeld worden die in strijd zijn met onze idealen. Zo dachten we dat het internet democratie en vrijheid zou versterken, maar gebruiken China en Rusland deze technologie nu om deze idealen te ondermijnen. De hoop voor nieuwe mogelijkheden van technologie en de angst voor het misbruik verklaren onze ambivalente houding tegenover technologie. De pil van Limitless spreekt ons aan, maar ondertussen raken we niet uitgesproken over de bizarre premisse van Inception.

Het idee van een manipuleerbaar brein raakt ons dieper dan hoop en angst voor technologie. De ontdekking kan zelfs ons mensbeeld tot wankelen brengen. Ons brein is namelijk grotendeels verantwoordelijk voor onze gedachten, emoties en gedrag. Dus als we aan ons brein gaan sleutelen, sleutelen we dan ook niet aan ons mens-zijn? Om te achterhalen of we hoopvol of angstig moeten zijn, wijzen de films op wie de technologie in handen krijgt: iemand met goede bedoelingen, of een sinistere cult?