Er is geen systeem dat zo geliefd en zo gehaat is als het kapitalisme.

Voorstanders vieren de welvaart die het kapitalisme de wereld brengt en noemen als belangrijkste wapenfeit het met miljarden terugdringen van het aantal mensen dat in extreme armoede leeft.

'Tussen 1990 en 2010 viel het aantal mensen dat wereldwijd onder de armoedegrens leeft, terug van 43 procent tot 21 procent – een reductie van bijna 1 miljard mensen.' Het leeuwendeel van de credit voor deze reductie komt toe aan vrije markten en kapitalisme, 'want die bevorderen economische groei en het was voornamelijk groei die wereldwijde armoede heeft verlicht.'

Als je deze resultaten zo bekijkt, is het makkelijk te begrijpen waarom voorstanders geloven dat het kapitalisme het meest morele economische en sociale systeem is. Hoe kan iets dat vrijheid, gezondheid en welvaart vergroot slecht zijn? Wat mankeert er aan de mensen die kapitalisme willen vervangen door centrale planning en een gigantische verzorgingsstaat? Hoe meer je kijkt naar het 'grote plaatje', hoe lastiger het wordt om te begrijpen welke argumenten 'de andere kant' heeft.

Het nadeel van grote plaatjes is dat de details neigen weg te vallen. Hoe groter de schaal, hoe minder details, en andersom. Het adagium van het grote plaatje is 'als je een man een vis geeft eet hij een dag, als je hem leert vissen eet hij vele dagen.' Het hart van antikapitalisten bloedt voor de kleine groep mensen die te jong, te oud, te simpel of simpelweg te uitgeblust is door armoede om nog te leren vissen.

De tekst gaat verder onder de foto.

© Brainwash

Wall street, de New York Stock Exchange (Foto: ANP XTRA, Lex van Lieshout).

Het is beter om maar zoveel mogelijk vis uit te delen, het liefst onder dwang weggehaald bij de verwende Westerse middenklasse. Productiviteit mag alleen als iedereen er precies evenveel en op dezelfde manier op vooruit gaat, anders is het zielig. De schaamtevolle details, niet het grote plaatje, zijn beslissend voor hun morele intuïties. (Behalve als het een antikapitalistisch systeem is dat mensenrechten schendt, zoals Venezuela, dan is het alsnog de schuld van kapitalistische landen, sowieso de VS).

De populaire website IFLScience.com publiceerde een artikel over onderzoek naar psychopathie en merkte daarin terloops op dat 'kapitalisme de ideale omgeving is voor ambitieuze psychopaten - ze stijgen op de sociale en carrièreladder zonder te denken aan degenen die ze uit de weg ruimen.' Het beroep waar je de grootste kans hebt een psychopaat aan te treffen (behalve bajesklant) is CEO. Dit presenteert ogenschijnlijk een probleem voor de overtuiging dat kapitalisme het meest morele systeem is. Want hoe kan een economie die ons gezondheid, vrijheid en geluk bracht tegelijkertijd het ideale systeem zijn voor psychopaten?

Mensen die nu denken in de trant van 'logisch, een kapitalist doet alleen dingen uit eigenbelang, dus kapitalisme is geen moreel systeem', doen een aantal problematische aannames. Het probleem zit hem in de aanname dat de intenties van een persoon iets zeggen over de morele status van zijn handelingen of over het systeem waarbinnen hij handelt.

De connectie die mensen maken tussen de (vooronderstelde) intentie achter een handeling en de morele status van zowel de actor als de handeling zelf, is vrijwel universeel in morele discussies.

Als we iemand mogen, zijn we eerder geneigd het met hem eens te zijn -of zijn fouten te negeren -, zelfs als hij geen idee heeft waar hij het over heeft, of zelfs slechte dingen doet. Wanneer de vriendelijk lachende Obama 2.5 miljoen illegalen deporteert, horen we daarom vooral krekelgeluiden van zijn achterban. Maar zodra de onsympathieke Trump luidkeels aankondigt dat hij alle 11 miljoen illegalen uit de VS gaat zetten, maakt het zoveel reacties los dat het lijkt alsof niemand ooit eerder zoiets aanstootgevends heeft gezegd of gedaan.

De tekst loopt verder onder de video.

Aljazeera's reality-check over het immigratiebeleid van Obama.

Onderwijl huilen diezelfde mensen dikke tranen om het aftreden van hun held, die meer illegalen deporteerde dan willekeurig welke voorgaande president, en zelfs meer dan alle presidenten uit de 20e eeuw bij elkaar.

De tweede grote fout die we maken, is dat we de morele status van actoren binnen een systeem vertalen naar het systeem als geheel. Zo kan ik zonder enige schroom zeggen dat ik geloof dat kapitalisme tot nu toe het superieure economische en sociale systeem is, op basis van de resultaten. Tegelijkertijd kan ik toegeven dat kapitalisten soms complete psychopaten zijn.

Ik kan houden van mijn communistische en socialistische vrienden en geloven dat ze goede mensen zijn. Dit verandert alleen niets aan mijn overtuiging dat socialisme en communisme verschrikkelijk slechte politieke systemen zijn en ik ze in geen enkel land onverdund terug wil zien.

Misschien ligt het aan mij en interesseer ik mij er gewoon meer voor of iets werkt dan of iemand het goed heeft bedoeld. Ik vind het prima als alle psychopaten op aarde kapitalist worden. Zolang de globale armoede blijft dalen met 1 miljard per generatie heb ik duizend maal liever een Norman Bates die een business kan runnen, dan duizend Moeder Theresa's.