Grote glazen in een zwart montuur staan tussen haar felblauwe ogen en de rest van de wereld. Maar die twee glazen muren houden de woede en verontwaardiging niet tegen die erachter schuilgaan. Ze praat tegen haar telefoon, die ze dicht bij haar gezicht houdt om zo de privacy te beschermen van de mensen om haar heen. Mensen die roepen dat ze gewoon moet gaan zitten, dat ze willen vertrekken. Een man met een Brits accent snauwt dat ze iedereen bang maakt en grist de telefoon uit haar handen. 'Wat is belangrijker,' vraagt ze hem met kalme woede in haar stem, 'een leven of jouw tijd?'

Tekst loopt door onder de video.

Elin Ersson protesteert tegen deportatie tegen te gaan.

Twee uur lang blijft de 21-jarige Elin Ersson naast haar stoel staan in het vliegtuig, dat op het punt staat om van Göteborg naar Istanbul te vertrekken. Ze geeft te kennen dat ze pas gaat zitten als een andere passagier, een 52-jarige Afghaanse vluchteling die door de Zweedse autoriteiten uitgezet wordt, het vliegtuig heeft kunnen verlaten. Hij zal zijn terugkeer naar Afghanistan niet overleven, vermoedt Elin, en daarom mag het vliegtuig niet vertrekken met hem aan boord. Als vrijwilliger voor een Zweedse vluchtelingenorganisatie kent ze de verhalen over Afghanistan. De familie van de 26-jarige Afghaanse vluchteling Ismail Khawari heeft haar organisatie gevraagd te helpen om zijn uitzetting te voorkomen; daarom heeft ze een ticket gekocht voor de vlucht die hem terug zal brengen naar Afghanistan, in de hoop dat ze het vliegtuig kan tegenhouden.

Ismail blijkt echter niet op die vlucht te zitten, maar wel een andere Afghaanse man die hetzelfde lot wacht, en dus zet Elin haar plan door. Ze weet dat de Global Peace Index het land onlangs nog heeft beoordeeld als het op een na meest gewelddadige land ter wereld – alleen Syrië is nog gevaarlijker. Toch vinden de regeringen van Zweden, Duitsland, Noorwegen en Nederland dat gevluchte Afghanen terug kunnen keren naar hun geboorteland. Niet dat ze dat ter plekke hebben kunnen onderzoeken, want daarvoor is het land te gevaarlijk. Ze raden Europese burgers af om erheen te reizen, maar voor vluchtelingen is het land kennelijk veilig genoeg.

De livestream die Elin van haar protest maakte ging viraal. Ik bekeek het filmpje, bekeek het nog een keer. En nog een keer. Je het lot van een vreemdeling zozeer aantrekken dat je bereid bent gevangenisstraf te riskeren, om nog maar te zwijgen van de agressie van ongeduldige, boze reizigers. Gewoon, omdat een enkel leven teveel waard is om er niet voor te vechten.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

© Brainwash

Elin Ersson (still uit video).

Toen ik het filmpje voor het eerst zag, moest ik denken aan Rosa Parks die juist bleef zitten, omdat ze niet wilde opstaan voor een witte passagier. Haar protest was het begin van een goed georganiseerde busboycot en een minstens zo goed voorbereide juridische procedure, waarmee uiteindelijk de segregatie in het busvervoer werd afgeschaft. Was Elin Ersson de nieuwe Rosa Parks?

Nee, besefte ik toen ik het filmpje de tweede keer zag. Zij is de Tankman, de Chinese man die met boodschappentasjes in zijn hand op het Plein van de Hemelse Vrede een tank tegenhield. Net als de Tankman wist Elin Ersson in haar eentje het oog van de wereld te richten op een grove onrechtvaardigheid. Maar zoals de tank uiteindelijk weer ging rijden en er niets veranderde aan de onderdrukking in China, zal ook Elins onverschrokkenheid weinig verandering brengen. Ismail Khawari is inmiddels uitgezet, een lot dat de oudere Afghaanse vluchteling waarschijnlijk ook te wachten staat. Maar vooral aan het eigenlijke probleem zal haar onverschrokken actie weinig veranderen, zolang die niet is ingebed in een grotere strategie.

Tekst loopt door onder de video.

Tankman verspert de weg voor een colonne tanks op het Plein van de Hemelse Vrede (Tiananmenplein in Peking, China).

Want een streng migratiebeleid bestrijd je niet met losse acties. Al helemaal niet aangezien de wereldwijde bevolkingsgroei en aanstormende klimaatverandering de migratiestromen sterk zullen doen toenemen. In Afrika, waar de bevolking de komende dertig jaar zal verdubbelen naar 2,5 miljard, is men grotendeels afhankelijk van landbouw, wat buitengewoon kwetsbaar is voor klimaatverandering. De infrastructuur is bovendien te zwak om landen te beschermen tegen natuurgeweld, er zijn te weinig sterke instituties die een regio na een natuurramp er weer bovenop kunnen helpen. Maar ook in Zuid-Amerika en Azië dreigen grote delen onbewoonbaar te worden door waterschaarste, mislukte oogsten en stijging van de zeespiegel.

De Wereldbank publiceerde onlangs een onderzoek waarin ze voorspelde dat in 2050 140 miljoen mensen alleen al vanwege klimaatverandering hun land zullen ontvluchten. Dat is dus exclusief de miljoenen vluchtelingen die om bijvoorbeeld politieke redenen hun land verlaten. Europese politici hebben geen enkele langetermijnvisie op deze ontwikkeling. Ze staren zich blind op de vluchtelingen die nu naar Europa komen, waarbij ze grensbewaking en opvang in de regio als enige oplossing zien. Maar dat is kortzichtige symptoombestrijding. Voor de langere termijn, zeg de komende dertig jaar, is er geen plan, terwijl steeds meer instellingen zoals de Wereldbank en de European Council on Foreign Relations de alarmklok luiden.

Hoe minder drinkwater en bewoonbare gebieden op aarde, hoe meer oorlog en hoe groter de vluchtelingenstromen. Dat is een realiteit waar iedereen zich op moet voorbereiden, waar je ook staat op het politieke spectrum. Niet door xenofobie aan te wakkeren en grenzen te sluiten, maar door de oorzaken van klimaatverandering weg te nemen en de welvaart eerlijker over de wereld te verdelen.

Daarom moeten we ons denken gaan globaliseren. We moeten niet meer denken vanuit Nederlands of Europees perspectief, maar als wereldbewoners. Het feit dat het lek niet aan onze kant van de boot zit, wil namelijk niet zeggen dat we niet evengoed gaan verdrinken. Helaas is het debat over migratie zo sterk gepolariseerd dat het eigenlijke onderwerp uit zicht verdwijnt. Mensen zijn vooral bezig elkaar uit te schelden voor ofwel racistische xenofoob of naïeve Gutmensch. Maar om tot een oplossing te komen, moet we niet naar elkaar, maar naar het probleem kijken, en dat van alle kanten durven te bezien. Daarvoor hebben we activisten, journalisten, denkers, politici en burgers nodig met een open geest, een humane visie en heel veel lef. Kortom, mensen zoals Elin Ersson, met het hart van een heilige en de ballen van een stier.