Mensen die elkaar uitbuiten zijn deze week in het nieuws én in de cinema. De Italiaanse actrice en boegbeeld van de #MeToo-beweging, Asia Argento, die filmproducent Harvey Weinstein aanklaagde voor verkrachting, wordt ervan beschuldigd een 17-jarige acteur seksueel te hebben misbruikt. Behalve met ironie hebben we hier te maken met exploitatie.

Tegelijkertijd zag ik een 'exploitatiefilm': Revenge van de jonge Franse cineaste Coralie Fargeat. Waarin een vrouw die verkracht wordt op gruwelijke wijze wraak neemt op de daders. Hoe gaat 'exploitatie' in z'n werk?

We zijn in de woestijn, in een luxe villa in the middle of nowhere. Waar de rijke zakenman Richard vreemdgaat met de supersexy Jennifer. 'Jen' is fotomodel of actrice, het is niet helemaal duidelijk.

's Avonds arriveren Richards vrienden, Stan en Dimitri, met wie hij de volgende dag gaat jagen. Maar eerst is het feest. Barbecue. Drank. En dansen. Daar houdt Jen van. Naast het zwembad gaat ze los. Maar niet met Richard. Met Stan. Stan, een wat bonkige man met een baard, weet niet wat hem overkomt: dit meisje, gekleed in hot pants en een piepklein bovenstuk, schuurt tegen hem aan, lacht uitdagend tegen hem, zo van: 'kom maar op, jongen, laat eens zien wat je hebt…' Zo gaat het nog lang door. Richard doet vrolijk mee, en geeft geen blijk van jaloezie wanneer Jen zijn vriend Stan tijdens het dansen versiert.

De volgende ochtend is duidelijk dat Stan nog helemaal in de ban van Jen is. Hij wil wat met haar. Ze heeft toch meer dan genoeg signalen afgegeven dat zij dat ook wil? Maar in de slaapkamer wijst ze hem af. Stan snápt het niet. 'Wat aan mij vind je dan niet leuk?' vraagt hij.
'Je bent m'n type niet', zegt ze. 'Je bent te klein, ik val op langere mannen.' 'Maar hoe kan dat nou? Ben ik dan gedurende de nacht gekrompen?' De sfeer is nu grimmig. Jen voelt aan dat het mis is. Dan grijpt Stan haar bij de keel. En hij verkracht haar.

Tekst loopt door onder de video.

Revenge (2017) van regisseur Coralie Fargeat.

Hierna komt het verhaal in een stroomversnelling: Richard en Dimitri vinden het heel erg dom wat Stan heeft gedaan, maar ze weten ook dat de politie bellen geen optie is (Richard is immers getrouwd). Dan proberen ze Jen om te kopen — zonder succes. In paniek vlucht Jen de woestijn in. De mannen zetten de achtervolging in, op motoren en in een SUV, jachtgeweren in de aanslag.

De gewelddadige achtervolging in de woestijn kent een onverwachte wending, waardoor Jen de bordjes verhangt. Zij wordt nu de jager. En de mannen haar prooi. De ontknoping voltrekt zich in de villa waar het allemaal was begonnen. Jen en Richard, allebei zwaargewond en onder het bloed, komen ook oog in oog met elkaar te staan, beiden gewapend met jachtgeweren.

Wat we in Revenge zien, is hoe de personages elkaar exploiteren door te focussen, bewust of onbewust, op misschien wel het meest kwetsbare menselijke aspect, en dat zijn onze driften. Jen speelt in op Richards driften — om er zélf beter van te worden. Hij is rijk en kan haar aan een baantje helpen. Dan exploiteert Jen Stan: ze put er duidelijk plezier uit deze lelijke man te verleiden, op het sadistische af. Richard en Stan exploiteren Jen: Richard zal zijn vrouw nooit verlaten, Jen is voor hem slechts een pleziertje. En Stan: de verkrachting spreekt voor zich. De enige in het verhaal die niet exploiteert is Dimitri. Dat komt hem duur te staan: hij legt snel het loodje.

© Brainwash

Maar de belangrijkste vorm van exploitatie: de film (en filmmakers) exploiteren ons, de kijkers. De sexy Jen moet vooral lust bij ons opwekken. Er is geen moment in de film waarin ze niet gekleed is in bikini, lingerie of hot pants. En de weerzinwekkende mannen: zij zijn monsters, die angst in ons wakker maken.

'Exploitatie' heeft een lange geschiedenis in de cinema (vooral in Italië in de jaren zeventig). Het gaat om de shock van het blootleggen van een waarheid over hoe we zijn, deep down, daar waar onze driften zijn gesitueerd. Dit soort films drukken ons extreem doeltreffend met de neus op de feiten. We leren in dit geval: mensen azen op mensen als een roofdier op zijn prooi.

Even terug naar Asia Argento: de filmproducent Harvey Weinstein verkrachtte haar. Ze sloeg hard terug met die onthulling. Zo werd #MeToo geboren. Maar nu blijkt Asia zélf roofdier te zijn geweest: ze heeft de 17-jarige acteur Jimmy Bennett misbruikt, zegt hij. (Klopt ook wel, zo te zien, want ze heeft hem zwijggeld betaald.)

De enige reële reactie op exploitatie, laten Revenge en Asia Argento zien, ís exploitatie. Het zoeken naar de zwakke plek van je opponent, inspelen op zijn driften. En terugslaan. Zo gaat het in deze verhalen; het is een strijd op leven en dood. Als je niet exploiteren kan, ben je er geweest.

Revenge is nu te zien.