Schrijver Nowelle Barnhoorn: we hebben het recht ongelukkig te zijn

Zo'n zeven jaar geleden, ik was toen halverwege de 20, zat ik bij de huisarts. Het ging niet goed met mij, al had ik geen idee wat er aan de hand was. Misschien had ik wat werkstress. Ik had hoofdpijn, buikpijn, wat warrigheid. Maar wat ik eigenlijk zelf het vreemdst vond, was dat ik de laatste tijd steeds vaker zomaar, waar ik ook was en met wie ik ook was, in huilen uitbarstte. Terwijl ik helemaal niet iemand was die vaak huilde, en zeker niet in het openbaar, en zelfs niet bij vrienden.

De huisarts hoorde mijn verhaal aan, boog iets naar voren en vroeg: 'Ben jij eigenlijk nog wel een beetje gelukkig?' En toen dacht ik: 'Dat is het. Ik ben ongelukkig. Ik moet hoognodig weer gelukkig worden, zeg maar wat ik moet doen.' De huisarts stelde vast dat ik een burn-out had, en later dat ik een ernstige depressie had. Zij adviseerde mij: 'Ga rusten.' Dat begreep ik op zich nog wel. Maar ze zei ook, en dat vond ik wel vreemd: 'Ga leuke dingen doen.' Want als er iets was wat ik goed kon en wat ik vaak deed, dan was het leuke dingen doen.

Ik woonde net in de stad, ik was vaak in de horeca te vinden. Had veel vrienden, maakte tripjes. Dus je zou zeggen dat het daar niet aan ligt. Na dat gesprek ging ik naar huis. En ik ging dan proberen 'te rusten'. Maar ik had geen idee hoe dat voelt, in je lichaam en in je hoofd. Sterker nog, ik was enorm gespannen en sliep helemaal niet meer. En als ik dan geforceerd in bed ging liggen en uit alle macht probeerde om te ontspannen, dan werd ik juist overspoeld met emoties. Emoties zoals verdriet en woede, en dan had ik geen idee wat ik moest doen en raakte ik eigenlijk alleen maar in paniek.

Oke. Leuke dingen doen dan. Dat was ook het devies van de meeste mensen uit mijn omgeving. Al die goedbedoelde adviezen. 'Ga lekker bewegen, goed eten, ga wandelen, of misschien ergens een retraite boeken, en gemberthee drinken.' Niks mis met gemberthee op zich. Ik greep alles aan. En ik ging ook naar de psycholoog, ik deed yoga, mindfulness. En als we het dan hebben over mindfulness: daar ga je voor zitten natuurlijk. En dan probeer je zonder oordeel en rustig naar het moment te kijken. Als ik dat deed, dan was ik allesbehalve oordeelloos, want ook dan kwamen juist emoties zoals woede en verdriet naar boven. Dan strafte ik mijzelf op dat moment af, omdat het mij kennelijk niet lukte om een beetje relaxed en in het moment te zijn.

Kennelijk deed ik iets fout. Niet alleen met mindfulness, maar überhaupt. Dat het mij maar niet lukte om het heft in eigen handen te nemen. En dat het mij maar niet lukte om er bovenop te komen. Veel mensen zullen dit herkennen. Mensen die zich bij de huisarts en psycholoog melden met stress en angst en depressies. Want eigenlijk, zodra je even niet meekomt met 'de gemiddelde mens' kom je in een soort oerwoud van oplossingen terecht om je zo snel mogelijk en zo efficiënt mogelijk weer beter en gelukkiger te maken.

Dan heb je de adviezen van de huisarts en de psycholoog, maar ook van alle mensen uit je omgeving. Er is altijd wel een vriendin van een vriendin die dan ergens een retraite had gedaan op een of andere berg. Wat echt énorm had geholpen. Mensen komen aanzetten met sportregimes en eetschema's. En je je gaat dan ook nog zoeken naar onlinetips, door te googelen als een gek. Dan kom je ook alle quick fixes ofwel lapmiddeltjes tegen die je kan kopen via de webshops.

Zo stuitte ik op een edelsteencrème. Die beloofde de hoornlaag van mijn huid niet aan te tasten en mij snel en effectief van mijn angsten en depressies af te helpen. Maar ook met een dikke laag crème voelde ik mij nog even kut. En eigenlijk ging het in totaal vijf jaar lang bijzonder slecht met mij.

Totdat ik mijzelf ruim anderhalve week opsloot in mijn huis. Ik was verhuisd buiten de stad, van Amsterdam naar Amstelveen. Ik woonde voor het eerst echt alleen. En wat daar gebeurde is lastig om uit te leggen. Ik ervoer het als een soort verlichtingsmoment, maar ik weet dat dat heel vaag klinkt. Dus ik zal proberen te omschrijven wat er ongeveer gebeurde.

Ik zat op een avond op de bank, en er kwam een soort stilte in mijn hoofd, waar er eerst vooral veel ruis was geweest. Ik weet nog dat er een soort duizeling was en dat ik mij aan de bank vastgreep. Ik hoorde heel duidelijk de zin: 'Misschien moet je het maar accepteren zoals het is.' En ik wist dat dat betekende dat ik ook moest accepteren hoe enorm slecht ik mij voelde. Hoe dat nou precies kan, wat er nu precies gebeurde, dat weet ik ook niet. Maar ik weet wel dat ik op dat moment van een vingerknip, van een heel ongelukkig mens naar een zielsgelukkig mens ging. Ik ben vanaf die dag zeker nog wel eens verdrietig geweest en ik heb periodes van donkerte gehad, maar ik ben nooit meer echt ongelukkig geweest, en zeker niet depressief.

Hoe kon dit? Hoe kon dit nu uiteindelijk de verlossing zijn geweest? Zo simpel. Simpelweg erkennen hoe ik mij voelde en ook hoe slecht ik mij voelde. Ik ging op zoek naar hoe dit kon en kwam erachter dat we eigenlijk allemaal donkere delen met ons meedragen, die we als het even kan diep begraven. We groeien op met het idee dat negatieve emoties of donkere gedachten er niet mogen zijn.

Denk aan een kind dat gevallen is. Het eerste wat de moeder vaak doet, is het kind proberen af te leiden. Dat kind leert op dat moment: Oke, dus als ik pijn heb, dan word ik afgeleid. Als ik moet huilen, dan worden de tranen snel gedroogd. En als ik boos ben, dan mag ik niet schreeuwen, niks stukmaken en het liefst moet ik stilzitten en afkoelen en sorry zeggen. Het is best begrijpelijk dat we dan in feite leren dat negatieve emoties er niet mogen zijn.

En we beginnen onszelf steeds meer af te wijzen op de momenten dat die emoties toch naar boven komen. Kennelijk ligt het aan ons, dat wij ons zo voelen. Kennelijk is er iets mis met ons. We begraven dat steeds dieper in onszelf. We creëren een versie van onszelf die er wel mag zijn en die er wel bij hoort. Terwijl wat er onder zit ook onderdeel is van wie we zijn en wat wij voelen.

Als we ouder worden en steeds meer de buitenwereld betreden, dan maken we gebruik van overlevingsstrategieën om nare emoties als verdriet te onderdrukken, te vermijden en onszelf af te leiden. We schieten vaak in een soort actiemodus. We blijven in beweging zodat we maar niet stil hoeven te staan, en met onszelf hoeven te zitten. We leiden onszelf af, bijvoorbeeld met leuke dingen doen, mooie spullen kopen, eten en drinken. Ik had dat ook gedaan. Ik kwam erachter dat ik van jongs af aan al emoties als schaamte en verdriet met mij mee droeg. Ik was daar overheen gestapt, totdat ik mijzelf toestemming gaf om mij heel slecht te voelen. En om alles te voelen wat er was.

Volgens mij is dat wat we mogen doen. We mogen onszelf toestemming geven om alles te voelen wat er zit, en alle behoeften te hebben die we nu eenmaal hebben. Juist als je vroeger hebt geleerd dat wat jij voelde er niet mocht zijn, of als je niet werd gezien of gehoord, mag jij degene zijn die dat wel doet.

Hoe heb ik dat concreet gedaan, dat voelen? Ik leg vaak mijn hand op mijn buik, of op mijn hart. En ik voel wat er zit, en bleef erbij, hoe naar het ook was, hoe diep het ook zat en hoe lang het ook duurde, en ik stuurde daar wat liefde en wat zachtheid naartoe. Wat zit er? Wat wil je hart je vertellen? Volgens mij is dat 'heel worden'. Alles zien wat er is en alles voelen wat er is. Niet meer wegrennen, niet meer onderdrukken. Dan hoef je helemaal geen geforceerde mindfulness-oefeningen te doen, want je bent automatisch al iets relaxter en in het moment.

Je bent niet meer aan het vluchten, en je wordt liever en zachter. Niet alleen voor jezelf, maar ook voor de ander. Want je gaat zien dat de ander ook simpelweg iemand is die eigenaardigheden heeft, die soms strijdt, en dat we allemaal mensen zijn die lijden. We gaan ook zien dat we, wanneer dan ook, hoelang dan ook, en waarom dan ook, het recht hebben om ongelukkig te zijn.