Ik had geen last van depressie - tot het moment dat ik zo ongeveer al mijn problemen leek te hebben opgelost. Ik had mijn moeders dood langzaam geaccepteerd, ik was heel gebleven ondanks dat een intense relatie uit was gegaan en ik was, als schrijver, eindelijk in het reine gekomen met het feit dat ik geen Tolstoy ben.
In de zomer van 1994 verloor ik mijn interesse in vrijwel alles om me heen. Ik verveelde me voortdurend. Ik wilde niets meer doen dat ik voor die tijd wel graag deed, en ik wist niet waarom. Alles leek te veel werk. Als ik thuis kwam en de rode lichtjes zag branden op mijn antwoordapparaat, dacht ik: wat een hoop mensen die ik terug moet bellen. De drukte op straat en in de metro was ondraaglijk. Mijn boek was net uitgekomen, maar de positieve reacties er op deden me weinig. Twee maanden later begon ik me verdoofd te voelen. Ik begon minder te schrijven en stopte toen volledig. Mijn tot dan toe altijd hoge libido verdampte.
Dit gaf me het gevoel dat ik mezelf aan het verliezen was. Beangstigd door dat idee, probeerde ik leuke dingen te plannen. Ik ging naar feestjes zonder het leuk te kunnen hebben, en bracht tijd door met vrienden zonder me verbonden met hen te voelen. Ik kocht spullen die ik daarvoor graag wilde hebben, zonder er plezier aan te beleven. Als ik 's avonds auto reed, dacht ik voortdurend dat ik het stuur om zou gooien en een andere bestuurder aan zou rijden.
Op een avond voelde het alsof ik was vergeten hoe ik moest sturen. Ik zette de auto langs de kant van de weg en rende naar huis, rillend, en klom in bed, maar ik sliep niet, en ik kon niet opstaan de volgende dag. Ik wilde mijn vrienden bellen om onze plannen af te zeggen, maar kon het niet. Ik lag heel stil in bed en dacht na over praten, en probeerde er achter te komen hoe. Ik bewoog mijn tong, maar er was geen geluid. Ik was vergeten hoe je moest spreken. Toen begon ik te huilen, zonder tranen. Ik lag op mijn rug en wilde me omdraaien, maar ik kon me ook daarvan niet meer herinneren hoe dat moest.
Als je struikelt is er een moment, vlak voor je je handen uitsteekt om de val te breken, waarop je de aarde naar je toe voelt bewegen, en je je hulpeloos voelt - een voorbijgaand, fractie-van-een-seconde horrorgevoel. Ik voelde me zo, uur na uur. Ik voelde me alsof ik een fysieke behoefte had, onmogelijk urgent en oncomfortabel, waar geen ontlading voor was. Alsof ik constant overgaf, maar geen mond had. Ik kreeg tunnelvisie. Het was alsof ik tv probeerde te kijken door een dikke ruis, waar geen gezichten onderscheiden kunnen worden en waar niets randen heeft. De lucht leek dik en ondoordringbaar, alsof het vol zat met een brij van brood.
Het enige wat ik wilde, was dat het zou ophouden. Maar ik kon niet zeggen wat 'het' was. Woorden, waar ik altijd een intieme band mee heb gehad, leken ineens complexe metaforen, en om ze te gebruiken was meer energie nodig dan ik bezat.
***
Terugblikkend op die tijd, zijn er een aantal dingen die ik met me meedraag. Dit heb ik van mijn depressie geleerd:
1. Hoe sterk je stemmingen kunnen zijn en hoe diep ze je perceptie van de werkelijkheid om kunnen buigenAls je depressief bent, zijn het verleden en de toekomst volledig geabsorbeerd door het heden, zoals in de wereld van een peuter. Je kan je niet herinneren dat je je ooit beter hebt gevoeld, noch voorstellen dat je je ooit beter zult voelen. Van streek zijn, en zelfs heel diep van streek zijn, is een temporele ervaring, die vervlochten is met de tijd. Depressie daarentegen, is atemporeel. Depressief zijn betekent dat je geen gezichtspunt hebt, geen perspectief.
Mijn vader verzekerde me dat ik alles wat ik tijdens mijn depressie niet meer kon, snel weer zou kunnen. Maar hij had me net zo goed kunnen vertellen dat ik binnenkort een helikopter uit koekjesdeeg zou maken om er mee naar Neptunus te vliegen. Zo duidelijk was het voor mij dat mijn echte leven definitief voorbij was.
2. Het geheim van veerkracht is niet om van depressie weg te lopen, maar om diep te duiken in het bestuderen en begrijpen ervanIk vraag me voortdurend af of deze ervaringen een doel hebben gehad. Is depressie een gemoedstoestand die de natuur of god ons met een reden heeft gegeven? Is het zinvol?
Een biologische interpretatie is dat organismen een evolutionair voordeel hebben als ze verschillende soorten gemoedstoestanden hebben die in hun voordeel werkt onder specifieke omstandigheden. Is depressie zo'n gemoedstoestand? Of is het niet meer dan een afwijking, zoals kanker; of is het misschien een afweermechanisme, zoals misselijkheid? Sommigen zeggen dat een depressie het beste gezien kan worden als een mix tussen een ziekelijk terugtrekken uit de omstandigheden, of een zogenaamd terugtrekken van het gesprek. Dit zou voordelig kunnen zijn bij het overleven met een winterslaap, het ontwijken van gevaar, of om energie te besparen. De lange pauze van depressie zou een manier kunnen zijn voor mensen om hun leven op zinvolle wijze te veranderen, vooral na een groot verlies. Het kan mensen wegtrekken bij het najagen van doelen of relaties die ze niet verder helpen.
Het waarderen van je depressie kan niet voorkomen dat het weer terugkomt, maar het kan het vooruitzicht op een terugval en zelfs de terugval zelf wel draagbaarder maken. Het gaat er niet zozeer om een hogere betekenis te vinden en te besluiten dat je depressie heel betekenisvol is geweest. Het gaat om het proces van betekenis zoeken. En als het zich weer voordoet te denken: 'Dit wordt hel, maar ik kan er wel iets van leren.' In mijn eigen depressie heb ik geleerd hoe groot een emotie kan zijn, dat het echter kan zijn dan feiten, en ik heb ontdekt dat die ervaring me in staat heeft gesteld om positieve emoties op een intensere manier te beleven.
Hoewel ik het vreselijk vond om depressief te zijn en het verschrikkelijk zou vinden om opnieuw depressief te worden, heb ik een manier gevonden om van mijn depressie te houden. Ik hou er van omdat het me gedwongen heeft om geluk te vinden en me er aan vast te klampen. Ik hou er van omdat ik elke dag beslis, soms speels, en soms tegen de logica van dat moment in, om de redenen om te leven te omarmen. En dat is volgens mij een bijzonder voorrecht.
Tekst loopt door onder de afbeelding.