Naast onderzoeker in de rechtsgeschiedenis is Madeleijn van den Nieuwenhuizen een fervent mediacriticus. Op haar populaire Instagramaccount Zeikschrift wijst ze haar volgers vanuit haar woonplaats New York op Nederlandse mediamissers, stereotypering, misinformatie en diversiteitsvraagstukken. Aan Human vertelt ze wat haar opvalt in de media tijdens de coronacrisis en tipt ze leesvoer (te winnen via de vriendenactie).


Het is een heftig weekend geweest voor Van den Nieuwenhuizen: ze heeft net te horen gekregen dat ze haar woning in New York verliest. Daardoor zit ze nu veel langer in Nederland en is haar toekomst onzeker geworden.

In New York werkt Van den Nieuwenhuizen aan haar promotieonderzoek in rechtsgeschiedenis aan de City University New York (CUNY). In haar vrije tijd houdt ze de Nederlandse media in de gaten, op haar Instagram-account Zeikschrift. Daar analyseert en bekritiseert ze media op het gebied van stereotypering, misinformatie en diversiteitsvraagstukken.

Op allerlei manieren zie je hoe de groeiende ongelijkheden van de afgelopen decennia zich in tijden van crisis supersnel manifesteren.

Juist nu ziet Van den Nieuwenhuizen hoe bestaande ongelijkheden vergroot worden in tijden van crisis. 'Ik volg de ontwikkelingen in New York sowieso vrij nauwgezet. De sociale vangnetten daar hebben flink grotere mazen dan hier in Nederland, en veel mensen hebben kleinere financiële buffers. Daarnaast wonen velen erg klein, dat is een heel andere quarantaine-ervaring dan wanneer je bijvoorbeeld een ruim huis, balkon of tuin hebt. Mijn vrienden omschrijven zichzelf als ratten gevangen in een betonnen kooi, terwijl buiten de ambulances rondgieren met sirenes, over de verlaten straten.'

Wanneer en hoe ben je de Nederlandse media in de gaten gaan houden voor Zeikschrift? 'Zeikschrift bestaat nu 3,5 jaar. Ik denk dat studeren, en het nauwkeurig bestuderen van teksten, daarin meespeelde. Dus echt kijken naar taal: wat wordt er nou precies gezegd? Hoe taal zich manifesteert, vind ik fascinerend. Taal is hoe normen en waarden worden gecommuniceerd, soms heel subtiel. Als je goed kijkt zijn het vaak micro-manifestaties van ongelijkheid, stereotypes, misinformatie of afwezigheid van bepaalde stemmen.

Het zit 'm in: letten op de kleine lettertjes, de subtiele grapjes of hoe er naar iemand wordt verwezen. Het is voor mij een oefening in alertheid, en dat is ook wat ik volgers wil meegeven. Wat ik aangeef is: dit is de concrete tekst, en dit is de subtekst, de implicatie, van de tekst. Ik hoop dat het handvatten aanreikt voor alertere analyse.

© Brainwash
Je posts gaan vaak over gender en diversiteit. Waarom let je bewust op hoe media daarover schrijven?

'Ik heb rechtvaardigheid altijd belangrijk gevonden. Ik ben opgegroeid met het idee dat je elkaar gelijkwaardig moet behandelen en dat je mensen niet te snel moet veroordelen. Ik kom niet uit een academisch, sociaal geëngageerd of politiek actief gezin, maar respect hebben voor elkaar was wel altijd een thema bij ons.

Het spectrum van media is in Amerika veel breder dan in Nederland, met veel meer onzin aan de ene kant en een hogere kwaliteit aan de andere kant. Je hebt er riooljournalistiek van heb-ik-jou-daar, maar je hebt ook The New Yorker, The Atlantic en The New York Times.

Veel discussies over inclusiviteit en feminisme worden daar gevoerd met data uit onderzoeken die van Stanford of Yale komen. In Nederland wordt er ook onderzoek gedaan, maar die onderzoeken vind ik vaak ongenuanceerder dan in Amerika. Dan tellen ze bijvoorbeeld het aantal vrouwen versus mannen aan talkshowtafels, maar onderverdelen weer niet in wit versus mensen van kleur. Juist daarom vond ik het belangrijk om die Nederlandse media bij de lurven te grijpen.'

Wat valt je op in de media tijdens de coronacrisis?

'Bijvoorbeeld het concept 'intelligente lockdown', dat wordt geopperd door Mark Rutte. De media nemen dat in eerste instantie over met intelligent tussen aanhalingstekens, om aan te geven dat het om een politieke uitspraak van de premier gaat. In veel stukken zie ik het nu zonder aanhalingstekens staan, waardoor het is alsof het de objectieve benaming is van onze lockdown, in plaats van een politieke framing van een crisisbeleid met als connotatie 'intelligent'. Een stukje politieke spin wordt uiteindelijk de overgenomen standaard. Dat is geen wereldramp, maar het is ook niet onproblematisch.

Ik sta veel stil bij de vraag welke beroepsgroepen normaal gesproken belicht worden in de media en welke niet. Een post die ik binnenkort wil plaatsen gaat over een artikel in het AD. Daar zie je een profvoetballer op de rode loper staan naast zijn vrouw, met als kop 'gewisseld'. Het gaat over hoe normaal gesproken hij in de spotlights staat als profvoetballer en zijn vrouw, die chirurg is, niet.

Het artikel zelf is niet zo problematisch, maar het raakt aan een interessant fenomeen. Namelijk dat bepaalde beroepsgroepen gevierd worden en over een rode loper mogen wandelen, en anderen niet. Het is vaak talent- of bekendheidgeoriënteerd. Je zult niet zo snel een chirurg of een lerares op de cover van de Harper's Bazaar of Elle zien staan. Des te wranger dat het nu opeens zogenaamd onze 'helden aan de frontlinie!' zijn.'

© Brainwash
Leg eens uit?

'Op het moment dat je in een maatschappij leeft die vrije keuze en maakbaarheid heeft gebombardeerd tot haar religie, wordt het voor burgers moeilijk te erkennen dat ze onderdeel zijn van een systeem dat voor hen denkt en voor hen keuzes maakt, en patronen oplegt. Dat legt het boek vooral heel goed bloot.

Voor veel mensen die in het hyperkapitalistische systeem zitten, voelt productiviteit, efficiënt zijn, als de zingeving in hun leven, als een intuïtief verlangen. Met als gevolg zelfkastijding wanneer ze niet genoeg uren hebben gemaakt – luie lanterfanter! Maar die gevoelens zijn niet inherent aan de menselijke natuur, ze zijn grotendeels het gevolg van een kapitalistisch neoliberaal systeem dat productiviteit koppelt aan geluk en succes.

Op het moment dat je gelooft dat je leeft in een maatschappij van individualiteit, vrije keuze en maakbaarheid, dan ontken je de vormende krachten van het economische systeem. Dat klinkt enorm groots en abstract, maar in haar boek maakt Tolentino dat dus heel mooi duidelijk met illustraties en referenties naar memes.'

Waarom zou je dit boek juist in de huidige coronatijd moeten lezen?

'De coronacrisis legt heel goed bloot hoe diep sociaal-economische ongelijkheden liggen. Op allerlei manieren zie je hoe de groeiende ongelijkheden van de afgelopen decennia zich in tijden van crisis supersnel manifesteren.

Dit boek reflecteert op de verschillende uitwassen van het systeem dat deze ongelijkheden decennialang heeft vergroot. Wat het boek ook laat zien, is hoe we aan de ene kant bewuster en maatschappijkritischer zijn geworden, en tegelijkertijd onze energie steken in digitale manifestatie in plaats van real life actie.

Tolentino is 30, en ik ben 28, en wij behoren tot een generatie die is opgegroeid met een idee van stabiliteit. Binnen de EU is er geen oorlog, economisch gaat het relatief goed, mijn ouders hadden het beter dan hun ouders. De blauwdruk van mijn leven had er één van stabiliteit moeten zijn, volgens verwachtingen van de jaren negentig. Oorlog: nee joh. Democratie: stabiel. Economie: stabiel. VK bij de EU: tuurlijk. In dat script stond bijvoorbeld niet dat een reality-tv host en vrouwenaanrander de president van Amerika zou worden.

Dus op allerlei manieren is het geloof in stabiliteit, en in de instituties die moesten zorgdragen voor deze stabiliteit, de afgelopen paar jaar enorm geërodeerd. Het boek gaat eigenlijk over de verkruimeling van het geloof in die stabiliteit. Spiegeldoolhof is dus zeer urgent.'

Als je een deel uit het boek moet uitlichten dat je extra interessant of opvallend vond, welk deel is dat dan?

'Dat is het essay 'The I in the Internet'. Dat gaat over het effect van sociale media op politiek engagement. Tolentino stelt dat het heel gemakkelijk is geworden om je politiek uit te spreken op sociale media, maar dat we dat te vaak verwarren met daadwerkelijke actie. We verwachten van elkaar dat we onze politieke positie kenbaar maken – en wantrouwen elkaar wanneer we dat niet expliciet doen – maar zijn daarnaast minder bezig met fysiek de straat opgaan of een initiatief starten.

Ik vind dat interessant, ook met betrekking tot mijn eigen Instagram-account. Ik blijf mezelf ook afvragen hoe ik ervoor kan zorgen dat het niet alleen een papieren tijger is. Daarom is het belangrijk voor me dat niet alleen maar mensen me volgen die het toch al met me eens waren, maar ook hoofdredacteuren, journalisten, en mensen van allerlei maatschappelijk pluimage.

Om diezelfde reden vind ik het ook belangrijk om dingen te doen die niet digitaal zijn, om het buiten de digitale wereld te zoeken, zoals meelopen in de Women's March en daar spreken, of proberen om een standbeeld voor oud-politica Corry Tendeloo op te richten, of te discussiëren over welke verhalen we afdrukken in onderwijsgeschiedenisboeken.'

meer weten? Win een exemplaar van Spiegeldoolhof

Onder vrienden van Human verloten we vijf exemplaren van Spiegeldoolhof. Check de winactie hier. Reageer vóór 22 mei 2020 om kans te maken!