Je mag alleen seks hebben als beide partijen willen. Het wordt je verteld tijdens seksuele voorlichting en dan klinkt het logisch. Het wordt de laatste tijd ook veel herhaald in de media omdat het blijkbaar toch vaak mis gaat. We horen dan de Engelse term consent. Consent is key tijdens seks, maar (de reacties op) MeToo laten zien dat mensen het lastig vinden signalen te lezen.

In de VS zijn ze al een tijdje in de ban van affirmative consent. In 2014 werd in Californië een wet van kracht waarin alle hoger onderwijsinstellingen verplicht werden een 'affirmative consent standard' in hun beleid op te nemen. Het was een reactie op wat campus rape culture wordt genoemd: hoge aantallen slachtoffers van seksueel geweld op Amerikaanse colleges.

Affirmative consent houdt in dat alle partners voorafgaand én tijdens seksuele handelingen steeds bevestigen dat ze instemmen. Ik schreef er destijds een kritische column over met als titel ''Ja, dit mag je doen' moet voortaan bij ieder knoopje los'. Ik betoogde dat de wet eng en seksistisch is, een getuigenis van een dubbele seksuele moraal.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

© Brainwash

Foto: Nemanja O.

De aandacht voor consent werd versterkt door de MeToo-beweging. Vooral na de aantijging tegen comedian Aziz Ansari ontstond er een discussie over hoe en wanneer consent te geven. Zijn 'slachtoffer' had geen nee gezegd, maar vond achteraf dat hij haar lichaamstaal beter had moeten lezen. Het is jammer dat MeToo zo vaak blijft hangen in discussie en niet wordt omgezet tot dialoog: hoe kunnen we het beter doen? Want los van de vraag of Ansari's date zich had moeten uitspreken, is het beroerd dat ze zo'n rotavond had.

Ik realiseerde me pas vorige week wat me zo tegenstaat aan de huidige nadruk op consent: het blijft hangen bij permissie. Plezier verdwijnt uit het oog. De toestemming wordt gegeven, maar er is geen gesprek. Die inzichten kwamen toen ik de podcast Ongehoord! beluisterde, waarin sekscoach en -werker Betty Martin aan het woord komt. Nooit eerder maakte ik aantekeningen bij een podcast, nu moest ik steeds stoppen om enthousiast te noteren wat ik net had geleerd.

Martin legt uit dat we als kinderen voortdurend worden aangeraakt terwijl we dat niet willen. Zelfs als je ouders perfecte verzorgers waren, pakten ze je op en aan de hand zonder dat je iets in te brengen had. Of denk aan de tantes die je kusten ook al vond je dat vies. Het leert ons dat er – ook later als je volwassen bent – soms mensen tegen je zin aan je zitten. In het verlengde van de tante liggen de verplichte nieuwjaarszoenen van collega's, die veel mensen vervelend vinden. We leren er niets van te zeggen, omdat je de ander niet van slag wilt maken. Er is zo een enorme kloof tussen aanraking die we toestaan en aanraking die we echt willen, en die kloof manifesteert zich ook in de seksuele omgang.

Consent moet volgens Martin veel meer zijn dan toestemming, dan een soort contract waarmee je vooraf vastlegt welke handelingen acceptabel zijn zoals in deze veelbesproken app. Het moet gaan om wederzijdse en voortdurende overeenstemming over de situatie en om of alle partijen hierover opgewonden zijn. Een essentieel onderdeel daarvan is een voor de hand liggende maar radicale vraag: voor wie is het? Die vraag is zo radicaal omdat hij verder gaat dan het traditionele idee van geven en nemen, en je bewust maakt van mogelijk egoïsme in bed of juist het gebrek daaraan.

Martin maakt een verschil tussen aanraking voor jouw plezier en aanraking voor mijn plezier. In haar sessies moedigt ze mensen aan daar expliciet over na te denken en het een partner te vragen: hoe wil jij door mij aangeraakt worden? En mag ik jou zo aanraken?

Ze vertaalt dit in vier kwadranten die ze the Wheel of Consent noemt, dat online op verschillende plekken ook door anderen wordt toegelicht. Zoals hier in tekstvorm, of in video:

Tekst loopt door onder de video.

Wheel of Consent van Betty Martin.

De korte samenvatting: je kunt iets doen voor het plezier van jezelf, of je kunt iets met je laten doen voor het plezier van jezelf. Maar je kunt ook kunt iets doen voor het plezier van een ander, en je kunt iets met je laten doen voor het plezier van een ander.

Een veelgehoord bezwaar tegen vooraf expliciet praten over consent is dat het de mood zou killen. 'Laten we het maar gewoon doen en dan gaat alles wel vanzelf.' Dat kan natuurlijk, maar het maakt het lastiger om uit te vinden wat de ander nou precies lekker vindt. En de desinteresse in (of beter: totale maling aan) de gevoelens van een ander is nu precies de basis van seksueel geweld.