Londen, eind achttiende eeuw. De mooie Marianne is kapot van verdriet, omdat haar geliefde, Willoughby, maar niet van zich laat horen. Livreiknechten lopen af en aan om briefjes van haar bij hem af te leveren. Maar ze keren met lege handen terug: 'No messages, miss.'

Washington, nu. Facebook-topman Mark Zuckerberg getuigt in een hoorzitting voor het Amerikaans Congres over privacy en andere kwesties rond zijn social-mediabedrijf Facebook. Al hij op een gegeven moment iets moet uitleggen over hoe mensen tegenwoordig met elkaar communiceren, hij zegt: 'Senator, we hebben een app die Messenger heet.'

Terwijl de senatoren Zuckerberg op televisie onder vuur nemen ben ik, toevallig, Jane Austen aan het lezen: Sense and Sensibility (1811). Het verhaal gaat over twee zussen, allebei verliefd, die op dezelfde wijze worden verraden door mannen die of door domheid of uit angst voor sociale isolatie voor een ander kiezen.

Tekst loopt door onder de video.

Jane en The Zuck in één tijdruimte: het is een onthutsende ervaring. Juist vanwege die briefjes en om de wijze waarop de mensen van de achttiende eeuw met elkaar communiceren — het verdriet van Marianne wordt één groot sociaal gebeuren — maar weinig verschilt met hoe het eraan toegaat in de huidige Facebook-era.

Binnen no time weet heel society-Londen dat Marianne, een meisje van het platteland, zich toch lekker heeft laten inpakken door de geraffineerde dandy Willoughby. Hoe had zij kunnen denken dat hij voor haar — ze heeft geen cent op haar naam — zou kiezen? Natuurlijk had hij al een ander, een rijke jongedame, terwijl hij lief sonnetten voorlas en hij met Marianne in de groene heuvels van Devonshire in het gras lag.

Alleen ben je nooit in de wereld van Jane Austen, net zomin als je dat bent als je sociale media gebruikt. Op televisie verduidelijkt Zuckerberg met veel geduld dat Facebook bedoeld was om je te verbinden met 'mensen die het meest voor je betekenden'. Dat is inmiddels uitgegroeid tot: verbonden zijn met iedereen, altijd.

Wat dit betreft verschillen de zussen in Austens verhaal als dag en nacht van elkaar. Marianne wil niets anders dan verbonden zijn met iedereen, Elinor koestert haar privacy. Dit raakt de kern: waar Marianne één en al sensibility is (lees: gevoelig of zelfs sensueel en hartstochtelijk), daar belichaamt Elinor sense, dat wil zeggen verstandigheid of intellect.

Tekst loopt door onder de video.

Dit verschil zien we ook als Elinor bedrogen wordt door Edward, een jongeman die je het best kunt omschrijven als een mannelijke bimbo: door zijn gebrek aan ruggengraat heeft hij zich in het geheim verloofd aan Lucy, eveneens een dommerd. Als hij verliefd wordt op Elinor heeft hij geen idee hoe de situatie op te lossen, en hij bedriegt haar.

Wat te doen? Anders dan Marianne, die zo hard huilt dat iedereen in Londen haar kan horen, houdt Elinor het bedrog van haar Edward voor zichzelf. Geen briefjes of dramatische gesprekken in volle woonkamers. Ze weet dat niemand iets voor haar kan oplossen. Sterker, door haar verdriet privé te houden wil ze de gevoelens van anderen sparen, in de eerste plaats haar moeder die het al moeilijk genoeg heeft met het gedoe van Marianne.

Marianne: wat een uitkomst zou Facebook wel niet voor haar zijn geweest! Ze zou ieder uur updates op haar wall hebben geplaatst, over wat ze voelt, over hoe ze mannen, Willoughby voorop, voortaan niet meer zal vertrouwen. En wat vinden jullie van mijn pijn, lieve Facebook-vrienden?

Tekst loopt door onder de afbeelding.

© Brainwash

Mark Zuckerberg (foto: AFP/Chip Somodevilla).

Ook zou ze die altijd demonstratieve Facebook-update van de persoonlijke gegevens niet hebben nagelaten: van 'in een relatie' naar 'alleenstaand'. Toch zou Facebook mogelijk wél soelaas hebben geboden voor Marianne, die zo vreselijk lijdt. Gesprekken met mensen helpen immers om de schaamte en het verdriet te verwerken. Althans, dat zegt men.

Het belang van het 'recht om vergeten te worden' is een vaak gebruikt argument tegen sociale media als Facebook. Maar het punt is: willen we dat wel? Willen we, zoals Elinor, alleen zijn in het ondergaan van onze misère?

Ik denk dat van Austens twee zusjes in dit verhaal Elinor de echte heldin is. Misschien is zij zelfs het meest moderne personage in Sense and Sensibility, misschien wijst zij ons de weg naar een nieuwe tijd waarin privacy niet alleen gewenst is, maar een voorwaarde voor geestelijke gezondheid wordt.

De wijze waarop Elinor reageert op haar verdriet — alleen, intens, emoties identificeren en verwerken via een intellectueel discours (ze leest veel) — is niet alleen interessanter, maar ook effectiever dan het hypomane gedrag van Marianne. Aan andere mensen, aan een community, heeft Elinor weinig. Dat weet ze instinctmatig. Als ze haar geliefden wil zien, dan gaat ze op bezoek. Als dat niet kan, blijft ze thuis met haar naaldwerk en haar boeken.

Hoe het eindigt: Elinor krijgt bezoek van stuntelaar Edward, haar geliefde. Hij vertelt hoe stom en onvolwassen hij geweest is, dat hij verliefd werd op Lucy, omdat hij helaas niet beter wist (hij zat tenslotte op een hele slechte school in Plymouth). Elinor snapt het heel goed, wijs als ze is, en ze vergeeft hem!

meer weten?

Op dinsdag 17 april vindt De Avond van Jane Austen plaats in de centrale OBA van Amsterdam. Ook wordt de Austen-verfilming Persuasion (2007) vertoond. Meer informatie vind je hier.