Artikelen

To reproduce or not to reproduce? Het is een van de grootste existentiële vragen van deze tijd, volgens theatermaker Floor Houwink ten Cate. Maar wat als kinderen krijgen niet lukt, of als een kinderwens er bij jou anders uitziet dan het standaardplaatje? Daarover moeten we het gesprek openbreken, vindt ze.

Een jaar geleden viel Rusland Oekraïne binnen, het einde van de oorlog is nog niet in zicht. De in Nederland woonachtige Oekraïense theatermaker Anastasiia Liubchenko doet wat ze kan om haar landgenoten te helpen. Zo kocht ze van ingezameld geld een tweedehands ambulance, die nu gebruikt wordt in een dorp in de buurt van Kiev. We spreken met haar over hoe het afgelopen jaar voor haar is geweest, hoe ze kijkt naar de toekomst en welk boek we volgens haar allemaal zouden moeten lezen.

We zijn niet meer gewend om na te denken over onszelf, volgens filosoof Joep Dohmen. Dat maakt ons kwetsbaar voor onwenselijke beïnvloeding van buitenaf. In zijn boek Iemand zijn betoogt hij dat het van levensbelang is om jezelf vorm te geven, en het leven je elke dag opnieuw toe te eigenen.

Al vijf maanden lang wordt in Iran geprotesteerd onder de leus “vrouw, leven, vrijheid”. Journalist en podcastmaker Mina Etemad vertelt hoe zij als Iraanse Nederlander de protesten beleeft en welke rol Iran en haar migratie naar Nederland spelen in haar werk.

Plastic soep, opwarming en verzuring van zeewater: het gaat niet goed met onze oceanen, weet ook hoogleraar politieke theorie Chris Armstrong. Tijd voor een Blue New Deal.

Taal is niet neutraal, weet de Turks-Duitse schrijver en activist Kübra Gümüşay. Ze groeide op met het Turks, Arabisch, Duits en later Engels. Geen enkele taal, zegt ze, kan de wereld in al zijn schoonheid en veelomvattendheid beschrijven. Sterker nog: taal is politiek en deelt mensen in categorieën in. Categorieën die geen recht doen aan wie we zijn. In Brainwash Bits laat ze zien wat de macht van taal is, en gaat ze op zoek naar een taal die niet uitsluit en mensen in al hun verscheidenheid laat bestaan.

De girl next door, de femme fatale, het passieve slachtoffer, de manic pixie dream girl. We kunnen ze uittekenen, de clichévrouwen die onze films en verhalen bevolken. Hoe beïnvloeden al die stereotypen hoe we naar onszelf en anderen kijken? Moeten we ons verzetten tegen die rollen, of kunnen we ermee spelen? Dat vraagt Basje Boer zich af in haar boek Pose.

Van zelfrijdende auto's tot de suggesties die je krijgt op YouTube en het veelbesproken ChatGPT: kunstmatige intelligentie is overal. We bevinden ons middenin een AI-revolutie, volgens (web)ontwikkelaar Hay Kranen. Dat brengt een aantal uitdagingen met zich mee, maar verwacht van hem geen doemverhaal: "AI geen magie is. Als je ermee aan de slag gaat, kun je zelf snappen hoe het werkt."

TikTok blokkeerd het account van Maya-Nora Saaid, TikTok-journalist bij Middle East Eye. Inmiddels is ze weer online, maar het blijft onduidelijk waarom ze precies geband werd nadat ze een video plaatste waarin ze Siri om de tijd in Israël en Palestina vroeg. Volgens schrijver en activist Jillian York gebeurt het vaker dat content verwijderd wordt en zijn vooral kwetsbare en gemarginaliseerde groepen het slachtoffer. In Brainwash Bits laat ze zien hoe de censuur van social media werkt en wat de gevolgen kunnen zijn voor de democratie.

Je weet zeker dat je Jezus Christus of Napoleon bent, dat je dood bent, of dat al je geliefden zijn vervangen door dubbelgangers. Als je bevangen bent door wanen, voelt dat zó echt, dat je bizarre dingen ervaart als een onomstotelijke realiteit. In zijn boek De man die zijn hoofd verloor vertelt psycholoog Douwe Draaisma de verhalen van mensen die met ‘wanhopige vindingrijkheid’ een logisch geheel proberen te maken van verontrustende ervaringen.

Het neoliberalisme heeft gefaald, klinkt het steeds luider. Maar wat is het alternatief? De ‘meent’, denkt cultuurfilosoof Thijs Lijster. In zijn nieuwe boek Wat we gemeen hebben, gebruikt hij dit concept om te laten zien hoe we belangrijke zaken die steeds verder geprivatiseerd zijn geraakt, zoals wonen, zorgen en leren, weer zélf in handen kunnen krijgen. Niet als losse individuen, maar als gemeenschap.

De smartphone bepaalt steeds meer ons leven. Veel handige apps lijken een verrijking. Maar verliezen we met het apparaat ook iets waar we later spijt van krijgen? In de podcastcastserie Altijd aan wordt onderzocht wat er op het spel staat.

Soep gooien op kunstwerken, jezelf vastlijmen op een kruispunt, en zelfs sabotage van fossiele installaties: de klimaatbeweging is druk bezig zichzelf opnieuw uit te vinden, ziet ook klimaatwetenschapper Andreas Malm. Hoe radicaal ook, volgens hem is er veel toegestaan in de strijd tegen klimaatverandering. Want, zo zegt hij: wie opgesloten zit in een brandend huis, mag een paar ramen ingooien om te ontsnappen.

Er is uitgezaaide kanker ontdekt bij psychiater en zelfbenoemd 'verdrietdokter' Dirk De Wachter, de prognose is onduidelijk. Hoe ondergaat de man die stelde dat de mensheid het ongeluk moet omarmen dit slopende proces?

"Het gaat slecht, maar verder gaat het goed.” Met dat citaat uit De Avonden, omschrijft psychiater Dirk De Wachter zijn toestand, nu er een jaar geleden kanker bij hem geconstateerd werd. Hoe ondergaat de man die stelde dat de mensheid het ongeluk moet omarmen dit slopende proces?

Met de bouw van zes hoge witte torens zonder tralies werd de Bijlmerbajes in Amsterdam in de vorige eeuw het symbool van menselijker denken over misdaad en straf. Misdadigers moesten niet als beesten worden opgesloten in een kooi, maar als mensen worden behandeld. In 2016 werd de gevangenis gesloopt. Gingen daarmee ook de idealen van socialer straffen tegen de vlakte? In hun boek De hechtenisclub. Breekbare idealen in de bajes zoeken Daphné Dupont-Nivet en Nils von der Assen dat uit.

Een bevalling is een bijzondere, vaak levensveranderende gebeurtenis. Maar lang niet alle vrouwen koesteren er warme herinneringen aan. Sterker nog, in meer dan de helft van de gevallen is sprake van obstetrisch geweld, weet filosoof en verloskundige Rodante van der Waal. Dat geweld in de verloskundige zorg doet zich voor in verschillende gradaties en heeft alles te maken met de manier waarop we de zorg voor zwangere vrouwen inrichten.

Ongelijkheid, oorlog, een nadere klimaatcatastrofe: de wereld is in crisis. Is het mogelijk om het tij te keren? Ja, denken de tweelingbroers, filosofen en activisten Arthur en Jarmo Berkhout. Als we gaan inzien dat er alternatieven zijn voor het kapitalistisch systeem waarin we leven. En in actie durven komen. Ze schreven er een boek over, waarin ze te rade gaan bij de filosofie. “De filosofie helpt om je iets voor te stellen dat anders is dan wat er is. Er zit vrijheid in reflectie.”