Artikelen

De grote problemen van deze tijd – klimaatverandering in het bijzonder – zijn allemaal terug te voeren op één ding: we zijn te veel gericht op de korte termijn. Dat stelt filosoof Roman Krznaric in De goede voorouder. Langetermijndenken voor een kortetermijnwereld.

Het clichébeeld van de enge man in de bosjes belemmert slachtoffers van seksueel geweld. Ja, het komt voor, maar in tachtig procent van de gevallen in Nederland is de dader een bekende. Als je verkrachter niet lijkt op zo'n psychopathische aanvaller, vinden slachtoffers het lastig hun ervaring te zien als verkrachting. Daarbovenop kan de neiging van vrienden en familie groot zijn om een dader te gaan verdedigen wanneer hij geen monster is maar een bekende uit de omgeving.

Econoom Ann Pettifor schreef hét standaardwerk over The Green New Deal, een maatregelenpakket waarmee de economie moet worden herzien en vergroend. Ze betoogt dat we alleen zo klimaatverandering het hoofd kunnen bieden.

Ze was beroemd columnist van de Playboy en zelfbenoemd mannenfluisteraar: schrijver en psycholoog Yvonne Kroonenberg. Haar bundel columns Alles went behalve een vent is recent opnieuw uitgegeven. Over hoeveel pijpen betekent in het leven van een man, dat van alle beproevingen in het huwelijk het delen van de badkamer het zwaarst is, én dat de liefde ons graag een beetje blind ziet.

Militairen die hun thuisadres of de locatie van een geheime legerbasis weggeven via fitnessapps als Strava of Polar, of foto's van kernwapens delen in een Facebookgroep. Of: influencers op Instagram en TikTok die met hun foto's de handel in exotische dieren in stand houden. Met – naar eigen zeggen – een paar simpele zoekacties op Google weet Foeke Postma, journalist bij onderzoekplatform Bellingcat de grootste geheimen aan het licht te brengen.

Met rasse schreden komt '2G' op ons af, het systeem dat de samenleving verdeelt in gevaccineerden en ongevaccineerden. Dit roep ethische vragen op, in de eerste plaats de kwestie: hoe om te gaan met andersdenkenden en burgerlijke ongehoorzaamheid?

Als er bij trauma geen ruimte is om te delen wat je hebt meegemaakt, en voor emoties als woede, eenzaamheid en verdriet, kan het niet verwerkt worden. Schrijver Nikki Dekker ziet hoe het verleden doorwerkt in het heden als ze twee vrienden opzoekt in Madrid.

De miljarden die overheden over de hele wereld uitgetrokken hebben voor coronasteun, hebben niet geleid tot meer gelijkwaardige en democratische samenlevingen. Het geld kwam vooral terecht bij grote bedrijven. Blakeley pleit voor een economie waar iedereen beter van wordt.

Waarom gelooft niet iedereen wat jij gelooft? Zijn de anderen dan echt zo dom, onwetend of slecht? Nee, stelt sociaal psycholoog Jonathan Haidt, het grote probleem is dat we onze eigen overtuigingen niet bevragen. We denken rationeel te zijn maar eigenlijk is het onze onderbuik die bepalend is voor hoe we denken en handelen. Het is tijd om stil te staan bij al die onderbuikgevoelens en het kuddedier in onszelf. Op het Brainwash Festival ging Floortje Smit met hem in gesprek.

We leven in een tijd van overvloed, volgens Stanford-psychiater Anna Lembke (bekend van de film The Social Dilemma). Van drugs tot gokken en van eten tot sociale media: overal om ons heen zijn prikkels die ons continu dopamineshots geven. Dat geeft misschien een lekker gevoel, het doet ons geen goed. 'De wereldwijde toename van depressie, angst en zelfdoding, komt doordat de beloningspaden in ons brein gebombardeerd worden door feelgooddrugs en -gedrag.' Op het Brainwash Festival sprak Norman Vladimir met Anna Lembke over haar nieuwe boek Dopamine Nation.

We leven in een gendermoment. Er is veel aandacht voor mensen die niet in het standaardplaatje passen, zoals non-binaire en trans personen. Tegelijkertijd is er een sterke backlash, een tegenreactie van conservatieve krachten die 'genderisme' zien als gevaarlijke ideologie. Het leidt tot het verbieden van genderstudies aan universiteiten en het instellen van 'LHBT-vrije zones'. Waarom brengt het idee van gender tot zulke heftige strijd teweeg?

We geloven te veel in één dominant verhaal, zegt psychiater Glenn Helberg. Niet alleen in de psychiatrie, maar in onze hele samenleving moeten we leren luisteren naar de ander. We spraken hem over individualisme en zijn worsteling met de DSM-methode waarin de problemen van patiënten in rap tempo gekwalificeerd moeten worden.

Filosofie is als vechtsport, stelt filosoof en beoefenaar van Braziliaanse jiujitsu Pablo M. Lamberti. Je moet er niet te veel over praten, maar tonen wat je kunt. Hij laat zien hoe je strijdvaardig kunt leven.

Wat bezielt het moderne, autonome individu dat het zich zo blijmoedig en gedwee uitlevert aan de levensvoorwaarden die tech stelt? Dat vraagt schrijver en filosoof Hans Schnitzler zich af in zijn recent gepubliceerde boek Wij Nihilisten. Waarom laten wij onszelf zo gewillig in een digitaal maatpak naaien dat knelt? Dat heeft alles te maken met onze nihilistische kijk op de wereld. Aan de hand van muziek spreekt hij erover met Floortje Smit in de HUMAN-podcast Brainwash.

Met het metaverse, de volgende versie van het internet, dreigt Mark Zuckerbergs monsterbedrijf Facebook de absolute macht te grijpen. Rinkelende alarmbellen alom. Maar een diepere vraag rijst: wat willen we met de echte wereld om ons heen?

Radio- en televisiemaker Naeeda Aurangzeb loopt in het Vondelpark in Amsterdam. Een onbekende man zegt: 'Hé, lekker ding.' Ze negeert hem en loopt door. 'Ga je mij negeren? Chagrijnig rotwijf.' De meeste vrouwen zal het bekend voorkomen, de scène die Aurangzeb optekende in haar nieuwste boek 365 dagen vrouw. Nadat ze in 365 dagen Nederlander over racisme schreef, is nu seksisme aan de beurt. 'Racisme stopt bij mijn voordeur, maar seksisme stapt bij mij in bed.'

De smartphone stelt ons in staat om gedachteloos te klikken en alles vast te leggen op beeld. Een ontwikkeling die niet terug te draaien is, stelt schrijver Anne van den Dool. Toch verlangt ze nog wel een terug naar de tijd waarin camera's zwaar waren, en elke foto een bewuste keuze.

Als kind keek sociaalwetenschapper Linda Duits graag naar turnen op tv. In de jaren 80 domineerden de meisjes uit communistische landen. Oneerlijk, mopperde haar vader dan. Die meisjes werden gedwongen tot een oneigenlijk trainingsregime waarmee 'wij' niet konden concurreerden. Alsof topsport in Nederland een vrije keuze is.